Πανιώνιος: Το αθλητικό παιδί της Σμύρνης

130 χρόνια αθλητικής & κοινωνικής ζωής συμπληρώνει σήμερα ο Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης. «Γενέθλια» για τον Ορφέα, το Γυμνάσιο, τον Δάλλα, τον Καραμπάτη, τον Σπεράντζα, τον Ανδρεαδάκη, τον Βαρίκα, τους παππούδες και τις γιαγιάδες που χάθηκαν, τον Μπόμπαν, τα πρωταθλήματα, τα κύπελλα, τους ευρωπαϊκούς τελικούς, τον καθένα και την καθεμιά που ίδρωσαν, αγάπησαν και μάτωσαν στην ιστορία του συλλόγου.

“…Ω χαί­ρε του ψάλ­του, γε­νέ­τει­ρα, χαί­ρε
σε­μνής Ιω­νί­ας πε­ρί­δο­ξος γη
και πά­λιν ο μέ­γας α­γών των προ­γό­νων
τι­μάς ε­πι­ζή­λους προς σε χο­ρη­γεί…”

(Α­πό­σπα­σμα α­πό τον ύ­μνο του Πα­νιω­νί­ου – Σμύρ­νη 1901)

Εί­ναι α­ναμ­φι­σβή­τη­το ό­τι το ό­νο­μα του Πα­νιω­νί­ου εί­ναι συν­δε­δε­μέ­νο με τη Σμύρ­νη και τη γη της Μι­κράς Α­σί­ας. Α­πό το 1890 που ι­δρύ­θη­κε ο σύλ­λο­γος μέ­χρι σή­με­ρα, ό­λα θυ­μί­ζουν Σμύρ­νη. Τα χρώ­μα­τα, “κόκ­κι­νο” α­πό τη σμύρ­να και “κυα­νό” α­πό την “κυα­νό­λευ­κη” ελ­λη­νι­κή ση­μαί­α, το ό­νο­μα “Πα­νιώ­νιος”, το προ­σω­νύ­μιο “ι­στο­ρι­κός”, ό­λα κου­βα­λούν ά­ρω­μα α­πό το χώ­μα της Μι­κράς Α­σί­ας.

Γράφει ο Μάκης Διόγος

Ο “κυα­νέ­ρυ­θρος” σύλ­λο­γος μπο­ρεί να έ­χει μπλέ­ξει στις μυ­λό­πε­τρες του ε­παγ­γελ­μα­τι­σμού, ό­μως οι φί­λα­θλοί του πο­τέ δεν ξε­χνούν τις ρί­ζες τους. Έ­τσι βλέ­πεις νε­α­ρά, α­μού­στα­κα, παι­διά, που ί­σως να μην έ­χουν κα­μί­α σχέ­ση με τη Μι­κρά Α­σί­α και τη Σμύρ­νη, να φω­νά­ζουν: “Οι ια­χές των Ιώ­νων σε α­κο­λου­θούν ι­στο­ρι­κέ…”!

Οι ρί­ζες του Πα­νιώ­νιου Γυ­μνα­στι­κού Συλ­λό­γου Σμύρ­νης (ό­πως εί­ναι ο­λό­κλη­ρο το ό­νο­μά του) βρί­σκο­νται στο 1890, τό­τε που ι­δρύ­θη­κε ο “Ορ­φεύς” (α­θλη­τι­κό, πο­λι­τι­στι­κό και ε­θνι­κό τρί­πτυ­χο) ο ο­ποί­ος εί­χε πρω­το­πο­ρια­κό ρό­λο στον ελ­λη­νι­σμό της Σμύρ­νης. Τέσ­σε­ρα χρό­νια αρ­γό­τε­ρα α­πό τον “Ορ­φέ­α” α­πο­σπά­ται έ­να κομ­μά­τι που ι­δρύ­ει το “Γυ­μνά­σιο” που εί­ναι ο πρώ­τος, ου­σια­στι­κά, α­θλη­τι­κός σύλ­λο­γος της Σμύρ­νης.

Τον Ο­κτώ­βριο του 1898, ο “Ορ­φέ­ας” και το “Γυ­μνά­σιο” ε­νώ­νο­νται και παίρ­νουν τον τί­τλο “Πα­νιώ­νιος Γυ­μνα­στι­κός Σύλ­λο­γος Σμύρ­νης”. Η έ­νω­ση αυ­τή χαι­ρε­τί­στη­κε με εν­θου­σια­σμό α­πό την κοι­νω­νί­α της Σμύρ­νης. Σύμ­φω­να με το κα­τα­στα­τι­κό του Πα­νιω­νί­ου, “πρώ­τι­στος σκο­πός του ή­το η α­νά­πτυ­ξις της γυ­μνα­στι­κής και του α­θλη­τι­κού αι­σθή­μα­τος πα­ρά τη σμυρ­να­ϊ­κή νε­ο­λαί­α και κα­τά δεύ­τε­ρον λό­γον η διέ­γερ­σις και διά­δο­σις του μου­σι­κού αι­σθή­μα­τος και η δι’ ­οιου­δή­πο­τε μέ­σου εν­θάρ­ρυν­σις των ω­ραί­ων τε­χνών εν γέ­νει”.

Ο “Πα­νιώ­νιος”, ε­κτός α­πό τις α­θλη­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες, καλ­λιερ­γεί τη μου­σι­κή, ε­νι­σχύ­ει φι­λο­λο­γι­κές και καλ­λι­τε­χνι­κές προ­σπά­θειες. Το οί­κη­μά του (τα γρα­φεί­α του θα λέ­γα­με σή­με­ρα…) γί­νε­ται στέ­γη α­θλη­τι­σμού και πο­λι­τι­σμού. Ο ελ­λη­νι­σμός αν­θεί στα “κυα­νέ­ρυ­θρα” χρώ­μα­τά του…

“Χα­ρά­ζει” ο 20ός αιώ­νας
Με την αυ­γή του νέ­ου αιώ­να, η Σμύρ­νη του Πα­νιω­νί­ου δια­μορ­φώ­νει μια νέ­α και ρι­ζο­σπα­στι­κή, ε­θνι­κή και α­θλη­τι­κή ταυ­τό­τη­τα. Ο ελ­λη­νι­σμός βρί­σκε­ται σε τρο­χιά προ­ό­δου… Η Σμύρ­νη και οι άλ­λες μι­κρα­σια­τι­κές πό­λεις ε­ξε­λίσ­σο­νται σε ε­στί­ες ε­θνι­κής α­νά­τα­σης, κοι­νω­νι­κής α­νά­πλα­σης και πο­λι­τι­στι­κών εκ­δη­λώ­σε­ων με­γά­λης εμ­βέ­λειας. Α­θλη­τι­κοί α­γώ­νες, μου­σι­κή, ποί­η­ση, κα­λές τέ­χνες. Στη δυ­τι­κή Μι­κρά Α­σί­α, στη Λέ­σβο, στη Σά­μο, στη Χί­ο, πα­ντού. Η φή­μη του Πα­νιω­νί­ου α­πλώ­νε­ται στην ε­λεύ­θε­ρη Ελ­λά­δα. Πα­ράλ­λη­λα, η ε­πιρ­ρο­ή του αυ­ξά­νε­ται στις κοι­νό­τη­τες της Μι­κράς Α­σί­ας. Ο Πα­νιώ­νιος χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται φά­ρος πο­λι­τι­σμού του πέ­ραν του Αι­γαί­ου ελ­λη­νι­σμού.

Οι “Πα­νιώ­νιοι Α­γώ­νες” α­πο­τε­λούν γε­γο­νός για ό­λους τους κα­λούς α­θλη­τές του ελ­λη­νι­σμού. Τα λό­για του πα­τρι­νού πρω­τα­θλη­τή ρί­ψε­ων Βα­σί­λη Πα­πα­γε­ωρ­γί­ου, που δια­κρί­θη­κε στους Πα­νιώ­νιους α­γώ­νες του 1907 εί­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά: “… δυο γε­γο­νό­τα μου μέ­νουν α­λη­σμό­νη­τα. Πρώ­τον, εί­ναι μια εκ­δρο­μή στον Κου­κλου­τζά, χω­ρί­ον ελ­λη­νι­κό ε­πί υ­ψώ­μα­τος έ­ξω­θι της Σμύρ­νης. Ε­θαυ­μά­σα­μεν την δε­ξιό­τη­τα των Σμυρ­ναί­ων α­μα­ξά­δων εις δια­δρο­μήν α­νώ­μα­λον και κα­τω­φε­ρή. Οι κά­τοι­κοι μας πε­ρι­κύ­κλω­σαν και μας ρω­τού­σαν για ‘τα α­δέρ­φια μας’, αν γυ­μνά­ζο­νται για να τους ε­λευ­θε­ρώ­σουν.

Μας φι­λο­ξέ­νη­σαν με α­φά­ντα­στον προ­θυ­μί­αν. Και ό­ταν ε­πρό­κει­το να φύ­γω­μεν, μας κα­τα­φι­λού­σαν κλαί­ο­ντας και τρα­γου­δού­σαν με τα σα­ντού­ρια…”. Κα­τα­λή­γο­ντας ο Βα­σί­λης Πα­πα­γε­ωρ­γί­ου α­να­φέ­ρει: “Στη Σμύρ­νη αι­σθαν­θή­κα­με ό­τι ε­κεί κτυ­πού­σε η καρ­διά του ελ­λη­νι­σμού και δι’ αυ­τό με την Μι­κρα­σια­τι­κή κα­τα­στρο­φή ε­δο­κι­μά­σα­με α­λη­θι­νό ψυ­χι­κό σπα­ραγ­μό”.

Ο ε­θνο­μάρ­τυ­ρας Άγιος Χρυ­σό­στο­μος Σμύρ­νης

Ο Χρυ­σό­στο­μος υ­πήρ­ξε ό­χι α­πλά φί­λος του Πα­νιω­νί­ου. Ή­ταν αυ­τός που στή­ρι­ξε (και υ­πο­στή­ρι­ξε…) τον θρυ­λι­κό σύλ­λο­γο σε πο­λύ δύ­σκο­λες στιγ­μές. Έ­τσι δι­καιο­λο­γη­μέ­να έ­γι­νε ο φυ­σι­κός του η­γέ­της. Λί­γες μέ­ρες με­τά την ά­φι­ξή του στη Σμύρ­νη, ο Α­ντώ­νιος Α­ρε­ά­λης και ο Δη­μή­τρης Δάλ­λας (δυο α­κού­ρα­στοι ερ­γά­τες του Πα­νιω­νί­ου…) ε­νη­με­ρώ­νουν τον νέ­ο μη­τρο­πο­λί­τη Σμύρ­νης Χρυ­σό­στο­μο ό­τι ο Πα­νιώ­νιος α­ντι­με­τω­πί­ζει σο­βα­ρό πρό­βλη­μα με το γυ­μνα­στή­ριό του κα­θώς το οί­κη­μα έ­πρε­πε να ε­πι­στρα­φεί στους ι­διο­κτή­τες του.

Ε­πί 20 ο­λό­κλη­ρα χρό­νια ο Πα­νιώ­νιος δεν εί­χε δι­κό του γυ­μνα­στή­ριο. Με σο­βα­ρές δα­πά­νες ο σύλ­λο­γος δη­μιούρ­γη­σε γυ­μνα­στή­ριο και συγ­χρο­νι­σμέ­νο στί­βο. Η μί­σθω­ση ή­ταν πο­λυε­τής, αλ­λά οι ι­διο­κτή­τες εί­χαν κρα­τή­σει το δι­καί­ω­μα σε πε­ρί­πτω­ση που που­λού­σαν το γή­πε­δο να λυό­ταν αυ­το­μά­τως το συμ­βό­λαιο. Έ­τσι το 1910, δέ­κα χρό­νια με­τά τη σύ­να­ψη της συμ­φω­νί­ας, η γαλ­λι­κή ε­ται­ρί­α Προ­κυ­μαί­ων πού­λη­σε το γή­πε­δο και ο Πα­νιώ­νιος έ­μει­νε ά­στε­γος. Στην δυ­σμε­νή αυ­τή θέ­ση του Πα­νιω­νί­ου θα βρε­θεί ο Χρυ­σό­στο­μος να του δώ­σει λύ­ση…

Ως πρό­ε­δρος της Ορ­θό­δο­ξης κοι­νό­τη­τας Σμύρ­νης ει­ση­γεί­ται στα δύο κοι­νο­τι­κά σω­μα­τεί­α, Δη­μο­γε­ρο­ντί­α και Κε­ντρι­κή Ε­πι­τρο­πή, την δω­ρε­άν πα­ρα­χώ­ρη­ση στον Πα­νιώ­νιο με­γά­λου γη­πέ­δου 105.000 τ.μ., πα­ρά­πλευ­ρα στο ελ­λη­νι­κό νε­κρο­τα­φεί­ο, για την ε­γκα­τά­στα­ση του συλ­λό­γου και την δη­μιουρ­γί­α υ­πο­δειγ­μα­τι­κού γη­πέ­δου. Εί­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ό­τι την έ­κτα­ση ή­θε­λε να α­γο­ρά­σει η αγ­γλι­κή ε­ται­ρί­α σι­δη­ρο­δρό­μων Α­ϊ­δι­νί­ου, για να ε­πε­κτεί­νει τις ε­γκα­τα­στά­σεις της, προ­σφέ­ρο­ντας μά­λι­στα το υ­πέ­ρο­γκο (για την ε­πο­χή…) πο­σό των 100.000 χρυ­σών λι­ρών.

Ό­μως ο Χρυ­σό­στο­μος πε­ρι­φρό­νη­σε τα χρή­μα­τα των Άγ­γλων και πα­ρε­χώ­ρη­σε την έ­κτα­ση δω­ρε­άν στον Πα­νιώ­νιο. Τα ε­γκαί­νια του νέ­ου στα­δί­ου του Πα­νιω­νί­ου έ­γι­ναν το 1912, κα­τά την τέ­λε­ση των Πα­νιώ­νιων α­θλη­τι­κών α­γώ­νων, και ο Χρυ­σό­στο­μος δα­κρυ­σμέ­νος έ­βλε­πε τα ελ­λη­νι­κά νιά­τα της Σμύρ­νης να δια­γω­νί­ζο­νται στον στί­βο.

Ο ε­θνο­μάρ­τυ­ρας Μη­τρο­πο­λί­της πα­ρέ­μει­νε σ’ ό­λη του τη ζω­ή θερ­μός υ­πο­στη­ρι­κτής του Πα­νιω­νί­ου και γε­νι­κά του σμυρ­να­ϊ­κού α­θλη­τι­σμού. Το ό­νο­μα του Χρυ­σό­στο­μου δεν γρά­φτη­κε στο πάν­θε­ον του ελ­λη­νι­σμού μό­νο για τον μαρ­τυ­ρι­κό του θά­να­το. Πα­ρα­μέ­νει χα­ραγ­μέ­νο και στην ι­στο­ρί­α του Ιω­νι­κού α­θλη­τι­σμού.

Σμύρ­νη η Ελ­λη­νι­κή!

Στις 2 Μαί­ου του 1919 ξη­με­ρώ­νει η με­γα­λύ­τε­ρη μέ­ρα για τον ελ­λη­νι­σμό της Σμύρ­νης, της Μι­κράς Α­σί­ας. Ο ελ­λη­νι­κός στρα­τός α­πο­βι­βά­ζε­ται και α­πε­λευ­θε­ρώ­νει τις πό­λεις της Ιω­νί­ας, σε ε­φαρ­μο­γή ε­ντο­λής της Κοι­νω­νί­ας των Ε­θνών. Η α­πε­λευ­θέ­ρω­ση της Σμύρ­νης βρί­σκει τη δω­δε­κα­με­λή ο­μά­δα του Πα­νιω­νί­ου, με ε­πι­κε­φα­λής τον η­ρω­ϊ­κό πρό­ε­δρο Δη­μη­τρό Δάλ­λα, στην Α­θή­να για τους ΙΔ’ Πα­νελ­λή­νιους α­γώ­νες. Ο εν­θου­σια­σμός εί­ναι με­γά­λος. Οι α­θλη­τές του Πα­νιω­νί­ου γνω­ρί­ζουν την α­πο­θέ­ω­ση. Η ια­χή “Η Σμύρ­νη εί­ναι ελ­λη­νι­κή” σκί­ζει τον α­θη­να­ϊ­κό ου­ρα­νό.

Το 1921 η ε­φη­με­ρί­δα “Κό­σμος” της Σμύρ­νης έ­γρα­φε: “Τα ελ­λη­νό­που­λα της Σμύρ­νης μυού­νται στον στά­διο του Πα­νιω­νί­ου στη θρη­σκεί­α του α­θλη­τι­σμού. Στο να­ό αυ­τόν της αν­δρεί­ας και του σω­μα­τι­κού κάλ­λους, στο τέ­με­νος αυ­τό της ευ­γε­νι­κής προ­σπά­θειας, α­κού­γε­ται ν’ α­ντη­χεί ο νι­κη­τή­ριος παιάν των ψυ­χών. Την αλ­κή και την ω­ραιό­τη­τα των ε­φη­βι­κών σω­μά­των φι­λού­σε ο ιω­νι­κός μπά­της και δρό­σι­ζε τα πε­ρή­φα­να μέ­τω­πα, τα στε­φα­νω­μέ­να με δάφ­νες, ο σμυρ­να­ϊ­κός μπά­της”.

Βα­ρύς φό­ρος αί­μα­τος

Το Σάβ­βα­το 27 Αυ­γού­στου 1922, ση­μαί­νει το τέ­λος των ο­νεί­ρων του Γέ­νους. Το τέ­λος του ελ­λη­νι­κού ο­νεί­ρου της Σμύρ­νης. Ο Πα­νιώ­νιος “πλη­ρώ­νει” και αυ­τός το με­ρί­διό του στον ξε­ρι­ζω­μό του Ελ­λη­νι­σμού. Ο ξε­ρι­ζω­μός των Ελ­λή­νων α­πό τις πα­τρο­γο­νι­κές ε­στί­ες της Ιω­νι­κής γης εί­ναι ξε­ρι­ζω­μός και του Πα­νιω­νί­ου. Ο Μη­τρο­πο­λί­της Χρυ­σό­στο­μος μαρ­τυ­ρεί στα χέ­ρια των Τούρ­κων. Ει­κο­σι­τέσ­σε­ρις α­θλη­τές του συλ­λό­γου ή πε­θαί­νουν η­ρω­ϊ­κά στο πε­δί­ο της μά­χης ή βρί­σκουν μαρ­τυ­ρι­κό θά­να­το στα χέ­ρια των σφα­γέ­ων. Ο Πα­νιώ­νιος μπαί­νει στα κα­ρά­βια της φυ­γής, μα­ζί με τον ελ­λη­νι­σμό και μα­ζί κα­τα­φεύ­γουν στα ατ­τι­κά χώ­μα­τα…

“Ο Πα­νιώ­νιος εί­ναι ι­δέ­α…”

Α­πο­μει­νά­ρι κι ο Πα­νιώ­νιος της Μι­κρα­σια­τι­κής κα­τα­στρο­φής προ­σπα­θεί, στην Ατ­τι­κή γη πλέ­ον, να στα­θεί στα πό­δια του. Ο πρό­ε­δρος του συλ­λό­γου Δη­μή­τριος Δάλ­λας α­να­ζη­τεί στους πρό­χει­ρους προ­σφυ­γι­κούς κα­ταυ­λι­σμούς, αλ­λά και στο Πα­να­θη­να­ϊ­κό στά­διο, τους α­θλη­τές του. “Η­σαν ό­λοι παι­διά μου…” θα πει σε ό­σους τον ρω­τούν για­τί τους α­να­ζη­τεί. Ο στρα­τη­γός Πλα­στή­ρας, έν­θερ­μος φί­λα­θλος, προ­τεί­νει στον Δάλ­λα να του πα­ρα­χω­ρή­σει δια­μέ­ρι­σμα ε­πί της Λε­ω­φό­ρου Κη­φι­σί­ας, ό­μως ο Μι­κρα­σιά­της δεν δέ­χε­ται και του ζη­τά να του πα­ρα­χω­ρη­θεί μι­κρό δω­μά­τιο στα α­πο­δυ­τή­ρια του Πα­να­θη­να­ϊ­κού στα­δί­ου, προ­κει­μέ­νου να αρ­χί­σει την α­να­συ­γκρό­τη­ση του Πα­νιω­νί­ου.

Το αί­τη­μά του γί­νε­ται δε­κτό και ο Δάλ­λας θα μεί­νει ε­πί έ­να χρό­νο στο μι­κρό αυ­τό δω­μά­τιο, βρο­ντο­φω­νά­ζο­ντας ό­τι ο Πα­νιώ­νιος δεν πέ­θα­νε για­τί α­πο­τε­λεί ι­δέ­α, α­θλη­τι­κή ι­δέ­α και οι ι­δέ­ες εί­ναι α­θά­να­τες. Ο Δάλ­λας κα­λεί ό­σους σώ­θη­καν α­πό την κα­τα­στρο­φή και τους πα­ρο­τρύ­νει να ερ­γα­σθούν ό­λοι για την α­να­γέν­νη­ση του Πα­νιω­νί­ου. Τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα δεν άρ­γη­σαν να φα­νούν.

Τον Σε­πτέμ­βριο του 1923, έ­να έ­τος α­κρι­βώς με­τά την κα­τα­στρο­φή, ο Πα­νιώ­νιος συ­νε­χί­ζο­ντας την πα­ρά­δο­ση των “Πα­νιώ­νιων Α­γώ­νων”, που α­πό το 1896 19 φο­ρές εί­χαν τε­λε­στεί στη Σμύρ­νη, ωρ­γά­νω­σε τους ει­κο­στούς του στην Α­θή­να. Το Πα­να­θη­να­ϊ­κό στά­διο φά­νη­κε μι­κρό για τους χι­λιά­δες φι­λά­θλους. Στις ε­ξέ­δρες ο Βα­σι­λεύς Γε­ώρ­γιος, ο αρ­χη­γός της Ε­πα­να­στά­σε­ως του 1922, στρα­τη­γός Νι­κό­λα­ος Πλα­στή­ρας, υ­πουρ­γοί, πολ­λοί ε­πί­ση­μοι.

Πή­ραν μέ­ρος οι κα­λύ­τε­ροι α­θλη­τές του Πα­νιω­νί­ου, του Πα­νελ­λη­νί­ου, του Πει­ρα­ϊ­κού Συν­δέ­σμου, του Ε­θνι­κού Γ.Σ., του Η­ρα­κλή Θεσ­σα­λο­νί­κης, του Γ.Σ. Βό­λου, του Ο­μί­λου Φι­λά­θλων Πει­ραιώς, της Άμιλ­λας Σπάρ­της και της Στρα­τιω­τι­κής Λέ­σχης Χά­ριε­ρη Κων­στα­ντι­νου­πό­λε­ως. Το ό­νει­ρο του Δη­μή­τρη Δάλ­λα, η α­να­γέν­νη­ση του Πα­νιω­νί­ου στην Α­θή­να, εί­χε γί­νει πραγ­μα­τι­κό­τη­τα.



Τα χρό­νια κύ­λη­σαν σα νε­ρό, ο Πα­νιώ­νιος συ­νέ­χι­σε (και συ­νε­χί­ζει…) να γρά­φει σε­λί­δες α­θλη­τι­κής (και ό­χι μό­νο…) δό­ξας. Το ρο­λό­ι της ζω­ής του Δη­μή­τρη Δάλ­λα, αυ­τού του με­γά­λου Ελ­λη­να, του με­γά­λου Πα­νιώ­νιου, στα­μα­τά στις 23 Δε­κεμ­βρί­ου του 1929. Ο Δη­μη­τρός Δάλ­λας περ­νά­ει στην ι­στο­ρί­α. Θα εί­ναι μια α­πό τις ε­πι­φα­νέ­στε­ρες μορ­φές του ελ­λη­νι­κού α­θλη­τι­σμού. Ε­πί 30 χρό­νια στη Σμύρ­νη και στην Α­θή­να η­γή­θη­κε του Πα­νιω­νί­ου.

Εν κα­τα­κλεί­δι
Ο Πα­νιώ­νιος Γυ­μνα­στι­κός Σύλ­λο­γος Σμύρ­νης, μα­ζί με τον Γυ­μνα­στι­κό Σύλ­λο­γο “Α­πόλ­λων” (και αυ­τός ε­δρεύ­ει πλέ­ον στην Α­θή­να, στη Ρι­ζού­πο­λη), τον “Πέ­λο­πα” Με­λα­ντί­ας, τον “Θη­σέ­α” και τον “Ερ­μή” Βουρ­νό­βα, τον “Αιο­λι­κό” Κυ­δω­νιών, τον Γυ­μνα­στι­κό Σύλ­λο­γο “Σί­πυ­λος” Μα­γνη­σί­ας, τον Γυ­μνα­στι­κό Σύλ­λο­γο “Κό­ροι­βος” Α­δρα­μυτ­τί­ου, τον Γυ­μνα­στι­κό Σύλ­λο­γο “Ιω­νι­κός Α­στήρ” Σω­κί­ων και τον Γυ­μνα­στι­κό Σύλ­λο­γο Φι­λα­δελ­φεί­ας, έ­γρα­ψαν την α­θλη­τι­κή, την πο­λι­τι­στι­κή ι­στο­ρί­α του Ελ­λη­νι­σμού της Σμύρ­νης, της Μι­κράς Α­σί­ας, για πολ­λά χρό­νια.

Η Μι­κρα­σια­τι­κή κα­τα­στρο­φή ξε­ρί­ζω­σε τους αν­θρώ­πους, τα σω­μα­τεί­α, την ι­στο­ρί­α, τον ελ­λη­νι­σμό, α­πό την πα­τρο­γο­νι­κή ιω­νι­κή γη. Ό­μως, ευ­τυ­χώς γιά μας, ευ­τυ­χώς για αυ­τούς που χά­θη­καν, ευ­τυ­χώς για τον ελ­λη­νι­σμό, ο Πα­νιώ­νιος συ­νε­χί­ζει να θυ­μί­ζει, σε πεί­σμα των και­ρών, τη Μι­κρά Α­σί­α, τη Σμύρ­νη. Ε­τσι, για να α­κού­γε­ται στο πέ­ρα­σμα των αιώ­νων ό­τι… “οι ια­χές των Ιώ­νων θα μας α­κο­λου­θούν πά­ντα…”.

Τα στοι­χεί­α για το πα­ρα­πά­νω κεί­με­νο α­ντλή­θη­καν α­πό το βι­βλί­ο Η Σμύρ­νη του Πα­νιω­νί­ου-Α­πό την μι­κρα­σια­τι­κή πρω­το­πο­ρί­α στην α­θη­να­ϊ­κή α­να­γέν­νη­ση” (εκ­δό­σεις “Οι Φί­λοι των Τε­χνών”) που έ­γρα­ψε ο Πέ­τρος Λι­νάρ­δος, συ­γκε­ντρώ­νο­ντας στις 320 πυ­κνο­γραμ­μέ­νες σε­λί­δες του βι­βλί­ου ό­λη την ι­στο­ρί­α του Πα­νιω­νί­ου, αλ­λά και του Μι­κρα­σια­τι­κού α­θλη­τι­σμού.