Ο «μάγος» που άλλαξε για πάντα τον ρόλο των προπονητών

«Une equipe, une famille» ήταν πάντα το σύνθημα της ζωής του Ελένιο Ερέρα («Μια ομάδα, μια οικογένεια») και το έκανε πάντα πράξη. Ο άνθρωπος που το όνομά του έγινε συνώνυμο του κατενάτσιο, του πιο αρνητικού, μα συνάμα ιδιαίτερα αποτελεσματικού ποδοσφαιρικού συστήματος, έφυγε τέτοιες μέρες πριν από 11 χρόνια, στα 81 του, έχοντας αλλάξει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο θα έβλεπε ο κόσμος τους προπονητές στο ποδόσφαιρο.

Από τη δική του παρουσία και μετά οι παίκτες έπαψαν να είναι οι μοναδικοί σταρ. Η έκφραση «ο άνθρωπος με το μαγικό ραβδάκι», που έγραψε γι' αυτόν ο Τζιάνι Μπρέρα, έμελλε να αποτελέσει ένα από τα αγαπημένα κλισέ που καλύπτουν την αμηχανία των αθλητικών συντακτών. Ο Ερέρα (ή Χερέρα όπως επί χρόνια γραφόταν, λανθασμένα, στον ελληνικό Τύπο) ήταν ο πρώτος προπονητής που έγινε ο ίδιος πρωταγωνιστής και όχι η ομάδα του. Ενας Κλαφ ή ένας Μουρίνιο πολύ πριν από την εποχή τους. Με πανάκριβα συμβόλαια και με τα κανάλια και τους δημοσιογράφους να τρέχουν από πίσω του για μία δήλωση.

Ηταν βραδάκι του Απρίλη του 1986, όταν βρέθηκα για την ΕΡΤ στο «Μπερναμπέου» της Μαδρίτης και η Ρεάλ είχε μόλις κάνει σκόνη την Ιντερ, με 5-1 στον επαναληπτικό ημιτελικό του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ. Ο Ερέρα ήταν εκεί για να δώσει, αν και… συνταξιούχος πια, τις συμβουλές του σ' ένα από τα αγαπημένα του παιδιά, τον Λουιζίτο Σουάρεθ, υπηρεσιακό προπονητή της Ιντερ εκείνη την περίοδο και ακρογωνιαίο λίθο της Μπαρτσελόνα και της Ιντερ στις μεγάλες μέρες του «μάγου» στα sixties. Στις μέρες που μαζί μεγαλούργησαν, ο Ερέρα ήξερε πόσο προληπτικός ήταν ο Γαλιθιάνος χαφ. Πίστευε πως παίζει καλύτερα όταν χυνόταν κόκκινο κρασί μπροστά του στο μεσημεριανό φαγητό! Ο Ερέρα, λοιπόν, φρόντιζε... τυχαία να συμβαίνει αυτό κάθε φορά!

Μετά το ματς όλοι βρεθήκαμε γύρω του. Η παρουσία του και μόνο αποτελούσε από μόνη της μαγνήτη για όλους. Οση ώρα τον παρακολουθούσα να μιλάει, να εξηγεί, να διαφωνεί, να είναι εκδηλωτικός, σαν να είχε ήττηθεί ο ίδιος σε αυτό το ματς, προσπαθούσα να μεταφερθώ νοερά στην εποχή του…

Γεννημένος το 1916 από Ισπανούς γονείς στο Μπουένος Αϊρες, βρέθηκε μόλις τεσσάρων χρόνων στο Μαρόκο, που τότε ήταν γαλλική αποικία. Καλός αριστερός μπακ, πήγε γρήγορα από την τοπική Ράσινγκ Καζαμπλάνκα στη γαλλική Κλαμπ Παρί και μετά στη Σαρλεβίλ. Εκεί –σύμφωνα με τα δικά του λεγόμενα– σ' ένα ματς που η ομάδα του προηγούνταν 1-0, σκέφτηκε να παίξει πίσω απ' όλη την άμυνα. Το τελικό αποτέλεσμα τον δικαίωσε και οι συμπαίκτες του τον σήκωσαν στα χέρια. Μετά τον πόλεμο, και αφού πήρε και μετάλλιο ανδρείας στη μάχη των Αρδενών, έγινε προπονητής.

Ως μάνατζερ της Βαγιαδολίδ, μετά της Ατλέτικο Μαδρίτης, της Κορούνια και της Σεβίλλης, γνώρισε μόνο επιτυχίες, αλλά ήταν η παρουσία του στην Μπελενένσες της Πορτογαλίας που του χάρισε τα παράσημα. Η Μπαρτσελόνα, που ζούσε το 1957 στη μόνιμη σκιά της Ρεάλ, κίνησε γη και ουρανό και τον έφερε στην Καταλωνία. Η Μπάρτσα από κομπάρσος έγινε πρωταγωνίστρια με δύο πρωταθλήματα Ισπανίας, σε συνδυασμό με δύο Κύπελλα Εκθέσεων –το τωρινό ΟΥΕΦΑ– που σφράγισαν εκείνη την εποχή. Ομως, ο αποκλεισμός από τη Ρεάλ στο Πρωταθλητριών του 1960 ήταν αρκετός για τους Καταλανούς για να αποδοκιμάσουν το ίνδαλμά τους. «Στη Βαρκελώνη ζουν για να μισούν τη Ρεάλ», έγραψε στην αυτοβιογραφία του το 1976 και τόνιζε πως αν και ήταν αυτός που έβγαλε τους «μπλαουγκράνα» από την αφάνεια, εξαναγκάστηκε να φύγει για την Ιντερ!

Το δημιούργημά του, με κολόνες τον Σουάρεθ, τον Ούγγρο Κόκτσιτς, τον Κουμπάλα και τον Ράμαλετς, έφτασε λίγο μετά τη φυγή του στον τελικό του σπουδαιότερου ευρωπαϊκού συλλογικού Κυπέλλου, χάνοντας από την Μπενφίκα. Δύο χρόνια μετά, η Ιντερ, στην πρώτη της συμμετοχή σε ευρωπαϊκή φιέστα, όχι μόνο πήρε το Κύπελλο, αλλά ήταν πολύ ανώτερη απ' ό,τι δείχνει το τελικό σκορ (3-1) με τη Ρεάλ στη Βιέννη. Ακολούθησε η «χρυσή» πενταετία της Ιντερ με ακόμα ένα Πρωταθλητριών, τρία πρωταθλήματα και δύο Διηπειρωτικά Κύπελλα, πριν ο Ερέρα δεχτεί να αναλάβει την εθνική Ισπανίας. Μετά τη Γαλλία τη δεκαετία το '50, και η Ιταλία θα του κάνει επίσης την ίδια τιμή, βάζοντάς τον οριστικά στα βιβλία των ρεκόρ. Μετά την Ιντερ πήρε τίτλους με τη Ρόμα και ξανά με την Μπαρτσελόνα.

Η «ανακάλυψη» του λίμπερο όταν ήταν στην Ιντερ, με τη χρησιμοποίηση του χαρισματικού Πίκι ως τελευταίου ποδοσφαιριστή στην άμυνα, έκανε μια ολόκληρη εποχή στο άθλημα να αλλάξει σελίδα. Λέγεται πως πρώτος έπαιξε κατενάτσιο ο Ελβετός Καρλ Ράπαν, άλλοι πως ο Νερέο Ρόκο, ο μέντορας της μεγάλης Μίλαν το εφάρμοσε στη «μικρή» Τριεστίνα στα τέλη της δεκαετίας του '50. Ο Ερέρα το πιστώνεται πάντως, αφού πήρε τίτλους, πράγμα που δημιούργησε το έναυσμα σε μια γενιά τεχνικών να προτιμήσουν την αντιστροφή του ποδοσφαιρικού ρητού περί καλύτερης άμυνας που είναι η επίθεση και να το μεταβάλουν στο... μακιαβελικό «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» ως φιλοσοφία αγωνιστικής επιβίωσης.

Εκείνο το βραδάκι στη Μαδρίτη προσπαθούσα να τον δω στην αληθινή διάσταση της ποδοσφαιρικής ιδιοφυΐας του «il mago». Είχε επάνω του αυτό το «κάτι» που μαγεύει την ομήγυρη. «Είμαι πιο δημοφιλής απ' όλους στην Ιταλία. Mε εξαίρεση τη… Σοφία Λόρεν», είχε πει γελώντας εκείνο το βράδυ. «Ισως επειδή εκείνη έχει ωραιότερα πόδια», συμπλήρωσε! Μιλώντας τέσσερις γλώσσες και έχοντας γυρίσει ολόκληρο τον κόσμο, ήταν ο πρώτος που έβαλε τους ποδοσφαιριστές σε μια ρουτίνα με την απόσυρση σε ξενοδοχεία, με την καλοκαιρινή προετοιμασία, με το ομαδικό φαγητό.

Συνιστούσε στους παίκτες να διαβάζουν από Λόρκα μέχρι Αγκαθα Κρίστι, υποστηρίζοντας πως αυτός που σκέφτεται αποδίδει καλύτερα, ακόμα και όταν κουραστεί το σώμα! Στην τελευταία συνέντευξη της ζωής του, για την εφημερίδα της Πορτογαλίας «A BOLA», τον ρώτησαν αν έχει τύψεις για το κατενάτσιο. Η απάντησή του ήταν μία προσπάθεια ακόμα να υπεραμυνθεί της δημιουργίας του που κάποιοι ακολούθησαν λανθασμένα. «Τα τσιγάρα γράφει στο κουτί πως κάνουν κακό στην υγεία. Αν θέλω δεν ανάβω. Στο ποδόσφαιρο εγώ έκανα αυτό που έπρεπε σωστά. Αλλοι το μιμήθηκαν λάθος. Αν τους πειράζει ο καπνός, είναι δικό τους πρόβλημα».

Στη σημερινή εποχή που όλοι κρύβουμε μέσα μας έναν προπονητή, αμφιβάλλω αν ο Ερέρα θα είχε την άνεση να δουλέψει με την ησυχία του όπως τότε. Πάλι καλά που δεν ήρθε ποτέ να δουλέψει στα μέρη μας. Θα τον είχαμε βγάλει κι αυτόν άχρηστο!