Αδιάκοπη βιομηχανική δραστηριότητα, τρελές νύχτες στον ρυθμό του Τσάρλεστον, γκάνγκστερ, αναρχικοί, κοινωνικοπολιτικός αναβρασμός. Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους όρους που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε για να περιγράψουμε, περίπου, τη Βαρκελώνη της δεκαετίας του 1920. Και επίσης, δικτατορία...
Η πρώτη μορφή αυτονομίας της Καταλονίας, η Κοινοπολιτεία της Καταλονίας του 1914, που ενοποίησε τις τέσσερις επαρχίες της Καταλονίας και έφερε εις πέρας σημαντικά έργα στις συγκοινωνίες, τη δημόσια υγεία, την κουλτούρα, την τεχνολογική ανάπτυξη και τη βελτίωση της αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής, υπήρξε θύμα της δικτατορίας του Μιγέλ Πρίμο δε Ριβέρα μεταξύ 1923 και 1930.
Ο Πρίμο δε Ριβέρα, το 1923, με τις ευλογίες του βασιλιά Αλφόνσου Η', πήρε την εξουσία με κίνημα και κατέλυσε την Α' Ισπανική Δημοκρατία. Η δικτατορία του, όπως οι περισσότερες δικτατορίες, ήταν ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή αυτοδιοίκησης για τις περιφέρειες της Ισπανίας, με αποτέλεσμα να καταργήσει την Κοινοπολιτεία της -πάντα επικίνδυνης για το ισπανικό κράτος- Καταλονίας το 1925.
Μια Καταλονία, να σημειωθεί, που ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, με τη λογοτεχνική αναγέννηση της καταλανικής γλώσσας, η οποία συνετέλεσε στη δημιουργία ενός ρομαντικού εθνικιστικού ρεύματος, έθετε υπό αμφισβήτηση την κυρίαρχη άποψη των πολιτικών του ισπανικού κράτους περί της ύπαρξης ενός ενιαίου ισπανικού έθνους.
Γράφει ο Νίκος Ράλλης
Η Καταλονία είχε επανακάμψει για τα καλά και παρά την κατοχή της από τον Ναπολέοντα (1808-1814), τους Καρλικούς Πολέμους (κατά διαστήματα μεταξύ 1833 και 1876) και την επίσημη καταδίωξη από το ισπανικό κράτος, επέδειξε μεγάλη οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη.
Με την Καταλανική Αναγέννηση (Renaixenca), δε, ανανεώθηκε και πολιτισμικά, γεγονός που οδήγησε στη γέννηση του κινήματος του καταλανικού εθνικισμού στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, η ισχυροποίηση του οποίου επετεύχθη το 1914 με την ίδρυση της Ένωσης των Τεσσάρων Επαρχιών της Καταλονίας και την εκ νέου σύσταση της Ζενεραλιτάτ, δηλαδή της Κυβέρνηση της Καταλονίας.
Ο Μιγέλ Πρίμο δε Ριβέρα
Αλλά όλα τα παραπάνω τα «έπνιξε» το πραξικόπημα του Μιγέλ Πρίμο δε Ριβέρα τον Σεπτέμβριο του 1923. Αυτή η νέα στρατιωτική εξέγερση έγινε δεκτή με χαρά από τον βασιλιά, ο οποίος έβλεπε φοβισμένος τη χώρα να «βράζει» σε τέσσερις διαφορετικές γωνίες: Από τη μία η πίεση του εργατικού κινήματος μετά τη Ρωσική Επανάσταση (1917), από την άλλη τα καταλανικά κινήματα, που μιλούσαν ανοιχτά για ανεξαρτησία -εμπνευσμένα από την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας και χώρες της παλιάς αυστριακής αυτοκρατορίας- και την ίδια στιγμή οι διαρκείς εντάσεις στο αποικιοκρατούμενο Μαρόκο, που οδήγησαν στον αιματηρό «Πόλεμο του Ριφ».
Κυρίως, όμως, ήταν η καταλανική πρωτεύουσα που πονοκεφάλιαζε τον Αλφόνσο. Επιβεβαιώνοντας το όνομα που της είχε δώσει ο Ένγκελς χρόνια πριν, συνοψίζοντας το πνεύμα της ως «τριαντάφυλλο της φωτιάς» και λέγοντας ότι είναι η πόλη που είχε δει τον μεγαλύτερο αριθμό εξεγέρσεων στον κόσμο, στη Βαρκελώνη οι εντάσεις και οι κοινωνικές επιθέσεις ήταν καθημερινό φαινόμενο.
Ωστόσο, ως αποτέλεσμα της ανόδου του Μιγέλ Πρίμο δε Ριβέρα στην εξουσία, καταρχήν με την υποστήριξη της καταλανικής αστικής τάξης, που ήταν προηγουμένως εθνικιστική, φιλική και πολύ κοντά στον στρατό, η κατάσταση με τη βία είχε υποχωρήσει και τα νεύρα του καταλανισμού είχαν περιοριστεί στα δείπνα και στις δεξιώσεις που είχε τώρα ο δικτάτορας με τα Καταλανούς αστούς.
Έχοντας περιγράψει το υπόβαθρο, προκειμένου να «μπείτε» στο κλίμα της εποχής εκείνης, επιστρέφουμε σε αυτό που μας ενδιαφέρει: Ποια ήταν η κατάσταση στην Μπαρτσελόνα;
Το φθινόπωρο του 1924 οι «μπλαουγκράνα» γιόρταζαν τα 25 τους χρόνια. Στις 7 Σεπτεμβρίου, μάλιστα, η Μπάρτσα προσκάλεσε για ένα εορταστικό φιλικό την πανίσχυρη εκείνη την εποχή Ρεάλ Ουνιόν από τη Χώρα των Βάσκων -έχει κατακτήσει τέσσερις φορές το Κύπελλο Ισπανίας (1913, 1918, 1924, 1927). Οι Καταλανοί έχασαν το παιχνίδι με σκορ 3-2. Στο τέλος της σεζόν, ωστόσο, η Μπαρτσελόνα «σήκωσε» το Copa del Rey -που επίσης έκλεινε τα 25 του χρόνια- απέναντι σε μια άλλη βασκική ομάδα, την Αρένα Κλουμπ Γκέτσο, αλλά και το Copa Catalunya, μεγάλη υπόθεση εκείνη την περίοδο. Με τις δύο κούπες, το καμάρι της πόλης είχε φέρει ευφορία και υπερηφάνεια για άλλη μία φορά στους κατοίκους της Βαρκελώνης.
Μέσα σε αυτό το κλίμα χαράς, στις 24 Ιουνίου 1925 η Μπαρτσελόνα διοργάνωσε έναν ακόμη φιλικό αγώνα, προς τιμήν της θρυλικής ορχήστρας της Βαρκελώνης, Orfeo Catala, που προερχόταν από μία επιτυχημένη περιοδεία στην Ιταλία. Ο αγώνας ήταν εναντίον της Τζούπιτερ, μιας άλλης ομάδας της Βαρκελώνης.
Η άδεια από την αρμόδια αρχή για τη διεξαγωγή της αναμέτρησης, ωστόσο, χρειάστηκε χρόνος για να δοθεί, γεγονός που είχε «ζεστάνει» τα πνεύματα των οπαδών της Μπάρτσα, που ούτως ή άλλως... έβραζαν! Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε και τα νέα αυταρχικά μέτρα που είχε επιβάλει ο δικτάτορας Μιγέλ Πρίμο δε Ριβέρα, όπως η διάλυση της Κοινοπολιτείας της Καταλονίας (20 Μαρτίου 1925) και η υποχρέωση των μαθητών να μιλούν και να διδάσκονται στα σχολεία αποκλειστικά τα ισπανικά και καθόλου τα καταλανικά. Τα πνεύματα ήταν οξυμένα και ανά πάσα στιγμή μύριζε μπαρούτι για μια μεγάλη κοινωνική αναταραχή. Για αυτό, άλλωστε και οι αρχές φοβόντουσαν να δώσουν άδεια, προκειμένου να γίνει το φιλικό την 24η Ιουνίου.
Ο αγώνας κόντρα στην Τζούπιτερ τελείωσε 3-0 υπέρ της Μπαρτσελόνα με δύο γκολ από τον Αρνάου και ένα από τον Παουλίνο Αλκάνταρα, για τον οποίο ο μύθος λέει πως είχε ένα κανόνι στα πόδια του. Τόσο δυνατά σούταρε. Στη μέση του ματς (ή σύμφωνα με άλλους πριν την έναρξή του), η περιοδεύουσα ορχήστρα του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού ζωντάνεψε το... πάρτι, ερμηνεύοντας τον ισπανικό και τον αγγλικό ύμνο. Ξεκίνησε με τον ισπανικό.
Στο θρυλικό «Καμπ ντε Λες Κορτς», έδρα της Μπαρτσελόνα από το 1922 έως το 1957 και τη μετακόμιση στο «Καμπ Νου», περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι σηκώθηκαν όρθιοι, αλλά όχι από σεβασμό. Αυτό που συνέβη δεν είχε προηγούμενο. Αποδοκιμασίες, σφυρίγματα, βρισιές και κατάρες σήκωσαν στο πόδι ολόκληρη τη Βαρκελώνη. Ένας απίστευτος χαμός, ένα ξέσπασμα οργής άνευ προηγουμένου για το ισπανικό κράτος και τον εθνικό «ύμνο του». Την ίδια στιγμή, ο ιδρυτής του συλλόγου, Ζοάν Γκαμπέρ και οι υπόλοιπες αρχές της Καταλονίας δεν σηκώθηκαν καν από τις θέσεις τους. Ωστόσο, το κερασάκι στην τούρτα έλειπε ακόμα. Όταν οι Άγγλοι έπαιξαν το ''God Save the King'' -τότε- το κοινό καταχειροκρότησε! Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι...
Μέσα σε δευτερόλεπτα ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης σηκώθηκε έξαλλος από το κάθισμά του και ειδοποίησε τις αρχές για όσα συνέβαιναν στο γήπεδο της Μπαρτσελόνα. Τα νέα έφτασαν το ίδιο γρήγορα και στον Χοακίν Μιλάν ντελ Μπος, γενικό στρατηγό της Καταλονίας. O Μιλάν ήταν γνωστός για τη φιλία του με τον αδίστακτο Σεβεριάνο Μαρτίνες Ανίδο -έναν δολοφόνο εργαζομένων, που υπηρετούσε στην αστυνομία της Βαρκελώνης και αργότερα έγινε υπουργός Δημόσιας Τάξης του Φράνκο- αλλά και για την εμμονή του στην απαγόρευση οποιασδήποτε καταλανικής δραστηριότητας και πολιτιστικής οργάνωσης.
Αποτέλεσμα της οργής των ανθρώπων του καθεστώτος του Μιγέλ Πρίμο δε Ριβέρα ήταν να μπει λουκέτο για ένα εξάμηνο στο στάδιο της Μπαρτσελόνα. Αυτή η τιμωρία σήμαινε a priori ένα σημαντικό οικονομικό μειονέκτημα για τον σύλλογο.
Αλλά η Μπαρτσελόνα άρχισε να είναι κάτι περισσότερο από ένα κλαμπ, και τα μέλη της, καθώς και κάποιοι άλλοι θεσμοί (η τράπεζα Banca Jover για παράδειγμα συνεισέφερε 50.000 πεσέτες εκείνη τη στιγμή) συνεργάστηκαν οικονομικά με την ομάδα, η οποία τελείωσε το έτος με πλεόνασμα. Ποιο ήταν, τελικά, το πλήγμα; Ο Ζοάν Γκαμπέρ, ο οποίος υπερασπίστηκε σθεναρά τον σύλλογο ενάντια στις αρχές της Μαδρίτης, έπρεπε να φύγει εξόριστος για την Ελβετία, ώστε να προφυλαχθεί. Για να επιστρέψει στη Βαρκελώνη, έπρεπε να υποσχεθεί ότι θα αποχωρήσει από την προεδρία της Μπάρτσα. Ο Γκαμπέρ, ωστόσο, πέντε χρόνια αργότερα, το 1930, μόλις στα 52 του χρόνια, έβαλε τέλος στη ζωή του, χωρίς να επιστρέψει ποτέ για να καταλάβει οποιαδήποτε θέση στο κλαμπ. Λέγεται πως τα οικονομικά του προβλήματα τού είχαν προκαλέσει βαριά κατάθλιψη.
Ο νέος πρόεδρος, Αρκάντι Μπαλαγκέρ και ένας άνθρωπος κοντά στον βασιλιά, κατάφεραν να μειώσουν την ποινή της Μπαρτσελόνα σε τρεις μήνες, ενώ την ίδια στιγμή η Καταλανική Ομοσπονδία ανέβαλε το Copa Catalunya έως τον Δεκέμβριο, έτσι ώστε η Μπάρτσα να μπορέσει να αγωνιστεί επί ίσοις όροις. Αυτό, όμως, ήταν το τελευταίο που ένοιαζε τους «μπλαουγκράνα», οι οποίοι είδαν μετά από εκείνο το φιλικό της 24ης Ιουνίου τον ιδρυτή τους, Ζοάν Γκαμπέρ, να φεύγει και να μην επιστρέφει ποτέ...
