Οι δημοσκοπήσεις της κοινής γνώμης και τα πρότυπα συμπεριφοράς(Sportday / Χρ.Χαραλαμπόπουλος)

Τα πρόσωπα που βρίσκονται –ή πιο σωστά τα πρόσωπα που τα media τοποθετούν– στο επίκεντρο της δημοσιότητας δημιουργούν πρότυπα και υπαγορεύουν συμπεριφορές

Δεν ξέρω αν έχετε παρατηρήσει τις αντιδράσεις των εκπροσώπων των κομμάτων όταν καλούνται να σχολιάσουν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων. Αν τα πορίσματα της δημοσκόπησης είναι ευνοϊκά για το κόμμα τους, συμπεριφέρονται λες και οι τάσεις που καταγράφονται στη δημοσκόπηση είναι ισοδύναμες του εκλογικού αποτελέσματος. Αν τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης δεν είναι ευνοϊκά, τότε εκφράζουν την εκτίμηση ότι τα πορίσματα της δημοσκόπησης αποτελούν «φωτογραφία της στιγμής» και δεν προδιαγράφουν το εκλογικό αποτέλεσμα.

Πέραν των επιφυλάξεων που μπορεί να έχει κάποιος για τη μέθοδο και τον τρόπο διενέργειας μιας δημοσκόπησης, δεν μπορεί να αρνηθεί ότι, αν η δημοσκόπηση έχει γίνει σύμφωνα με επιστημονικούς και δεοντολογικούς όρους, η εικόνα που δίνουν τα αποτελέσματα είναι χρήσιμη για μελέτη και διεξαγωγή συμπερασμάτων, που δεν έχουν φυσικά απόλυτη ισχύ. Παρά το γεγονός ότι ο γράφων δεν έχει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στις πολιτικές δημοσκοπήσεις για προφανείς λόγους, οι έρευνες που γίνονται για τον εντοπισμό και την αναζήτηση ορισμένων ιδιαίτερων προτιμήσεων ή τάσεων του κοινωνικού συνόλου έχουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει -εν είδει παρένθεσης -να επισημάνω μια στρέβλωση που συχνά επηρεάζει τις προτιμήσεις ή τις απόψεις του κοινού και έχει να κάνει με τα συμπεράσματα ορισμένων επιστημονικών ερευνών. Για παράδειγμα, από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μεταδίδεται η είδηση ότι η σοκολάτα κάνει καλό στην υγεία –ενώ όλοι γνωρίζουν ότι η σοκολάτα παχαίνει-, σύμφωνα με το πόρισμα των ερευνητών του τάδε πανεπιστημίου. Συχνότατα αποκρύπτεται το γεγονός ότι η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από μια μεγάλη σοκολατοβιομηχανία. Η μέθοδος αυτή ισχύει σε πολλές έρευνες τις οποίες χρηματοδοτούν εταιρείες οι οποίες ενδιαφέρονται να προωθήσουν τα προϊόντα τους, δημιουργώντας μια θετική εικόνα γι' αυτά στο κοινό. Δεν πρόκειται να ασχοληθώ με τις πολιτικές δημοσκοπήσεις στο σημερινό σημείωμά μου, αλλά με μια έρευνα που έγινε πριν από λίγο καιρό στα δημοτικά σχολεία της Μεγάλης Βρετανίας.

Σύμφωνα με τα πορίσματα αυτής της έρευνας, που δημοσιοποιήθηκαν πριν από λίγο καιρό από το BBC, η οποία γίνεται κάθε δύο χρόνια, μετά τον Θεό ο δημοφιλέστερος στα πιτσιρίκια αυτής της ηλικίας είναι ο Γουέιν Ρούνεϊ! Πριν από δύο χρόνια στη θέση του Ρούνεϊ ήταν ο Ντέιβιντ Μπέκαμ, τον οποίο ακολουθούσαν ο Μπραντ Πιτ και ο Τζάστιν Τίμπερλεϊκ. Στην τωρινή μέτρηση ο Μπέκαμ είναι έξω από τη δεκάδα, κάτω και από τον Χριστό. Με τα πορίσματα αυτής της έρευνας δημοφιλίας θυμήθηκα μια πολύ παλιά δήλωση που είχε κάνει ο Τζον Λένον, την εποχή της ακμής των Beatles, όταν είχε πει ότι τα «Σκαθάρια» ήταν δημοφιλέστερα και από τον Χριστό.

Σε αυτή τη λίστα δημοφιλίας, πάντως, δεν περιλαμβάνονται τα «Σκαθάρια», κάτι που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η παρουσία σε μια τέτοια λίστα έχει να κάνει με την έκταση, τη συχνότητα και τον τρόπο με τον οποίο τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ασχολούνται με τη δραστηριότητα ενός προσώπου. Την πρωτιά είχε κερδίσει ο Μπέκαμ και στην έρευνα που είχε γίνει το 2002. Χωρίς να γνωρίζω τα επιμέρους στοιχεία αυτών των ερευνών δημοφιλίας, των οποίων είναι κοινό το ερώτημα –«σε ποιον θα θέλατε να μοιάσετε;»–, είμαι σίγουρος, και πιστεύω ότι θα συμφωνήσετε, ότι τα συμπεράσματά τους ξεπερνούν κατά πολύ το πρόσωπο του Ντέιβιντ Μπέκαμ ή του Ρούνεϊ. Τα πρόσωπα που βρίσκονται –η πιο σωστά τα πρόσωπα που τα media τοποθετούν– στο κέντρο της δημοσιότητας δημιουργούν πρότυπα και υπαγορεύουν συμπεριφορές. Παράλληλα, ένα σωρό εταιρείες εκμεταλλεύονται τη δημοφιλία αυτών των προσώπων και συνδέουν τα προϊόντα τους με αυτά. Γνωρίζουμε ότι ο αντίκτυπος τη δημοσιότητας ενός προσώπου έχει θετικές επιπτώσεις και στο άθλημα.

Οι σταρ -το ισοδύναμο των «μύθων» της παλιάς εποχής, όταν οι επιτυχίες των διάφορων αθλητών δεν περνούσαν μέσα από την τηλεόραση- γίνονται πλέον μεγαλύτεροι από το ίδιο το άθλημα και το άθλημα τώρα πια εξαρτάται από αυτούς περισσότερο από άλλοτε. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο η πραγματική εξουσία έχει μεταφερθεί στους μηχανισμούς που δημιουργούν τους σταρ. Μηχανισμοί που χρησιμοποιούν ως ένα από τα βασικά εργαλεία τους τις δημοσκοπήσεις και τις έρευνες κοινής γνώμης, τις οποίες πολλές φορές χρηματοδοτούν συμφέροντα ή εταιρείες οι οποίες ενδιαφέρονται για το «καταναλωτικό καλό μας». Από τον αθλητισμό μέχρι την πολιτική.