Η αποτυχία του ωραίου (Sportday / Αντώνης Καρπετόπουλος)

Ένα κομμάτι που είχα γράψει πρόσφατα για τον Κακά και τις ομοιότητές του με τον Ζίκο στάθηκε αιτία για να μεταφράσει και να μου στείλει ο καλός φίλος Αντώνης Οικονόμου ένα κεφάλαιο από το βιβλίο «Το 10: η μαγεία του ποδοσφαίρου», των Βραζιλιάνων Ρούντγκερ Μπαρθ και Τζιουζέπε ντι Γκαρθία. Θέλω να το μοιραστώ μαζί σας και είναι κρίμα που δεν μπορώ να το δημοσιεύσω ολόκληρο. Αναφέρεται φυσικά στον Ζίκο, τον παίκτη που –όπως σημειώνουν οι δύο συγγραφείς– είχε «ένα όνομα που ή το ψιθύριζες ή το σιγοσφύριζες, γιατί ακουγόταν μυστηριώδες». Τον Ζίκο, που, όπως γράφουν, «βρίσκαμε μοναδικό: φαινόταν σαν να μπορούσε να κάνει κατά βούληση τα πιο τρελά πράματα και μερικές φορές έδειχνε σαν να μην είχε καθόλου διάθεση να παίξει».

«Ο Ζίκο κατηγορείται μέχρι και σήμερα στη Βραζιλία ότι πέταξε στα σκουπίδια δύο Παγκόσμια Κύπελλα. Ακόμα και εκεί, όπου άνθησε και άκμασε το ωραίο ποδόσφαιρο, τίποτε δεν είναι πιο πολύ μισητό από την άκαρπη τέχνη! Ο Αρτουρ Αντούνες ντε Κοΐμπρα –αυτό είναι το πραγματικό όνομά του– γεννήθηκε στη Ζόνα Νόρτε, ένα φτωχό προάστιο του Ρίο ντε Τζανέιρο. Ηταν γιος ενός Πορτογάλου μετανάστη. Οι αντιστοιχίες με τον Πελέ είναι εκπληκτικές: και ο δικός του πατέρας υπήρξε επαγγελματίας, ήταν κι αυτός πολύ πιο μικροκαμωμένος από τους συνομηλίκους του. Στα 15 του ζύγιζε μόλις 37 κιλά. Το παρατσούκλι του ήταν "το κοτόπουλο του Κουιντίνο". Οποιος είναι τόσο ελαφρύς πρέπει να μάθει να αντέχει στις μονομαχίες με τον αντίπαλο χωρίς να χάνει την μπάλα, όπως ο Πελέ. Και ο πανηγυρισμός του ήταν σαν του Πελέ: πρώτα ένα μικρό τρέξιμο σαν να παίρνει φόρα, μετά ένα σάλτο. Και το χέρι πάντα ψηλά.

Πελέ

Οπως του Πελέ, έτσι και τα πόδια του Ζίκο έχουν περάσει στην ιστορία σαν γλυπτά στην είσοδο του Μαρακανά. Εδώ, σε αυτό το στάδιο, πέτυχε τα 320 από τα συνολικά 701 γκολ του, όλα σχεδόν για τη Φλαμένγκο, τους "ρουμπονέγκρο", τους "ερυθρόμαυρους" του Ρίο, την ομάδα του, οι οπαδοί της οποίας φορούν ακόμα και σήμερα τη φανέλα του με το 10. Στην εθνική πρωτόπαιξε πάντως το 1976, στα 23 του, και από το 1978 τον συνόδευε η "υποψία" πως ήταν ίσως το καλύτερο "δεκάρι" του κόσμου. Τρεις φορές κέρδισε τον τίτλο του παίκτη της χρονιάς στη Νότια Αμερική. Στα 40 του, το 1993, πέτυχε το πιο απίστευτο γκολ του, συνδυάζοντας τέχνη και τάιμινγκ. Ηταν στον τελικό του ιαπωνικού Κυπέλλου, στο οποίο με την ομάδα του, την Κασίμα, αντιμετώπιζε την Τοχόκου Σεντάι. Ετρεξε προς την περιοχή του αντιπάλου περιμένοντας σέντρα κι όταν αντιλήφθηκε ότι με τη φόρα που είχε θα έφτανε πιο μπροστά από την μπάλα, έκανε ακόμα ένα σάλτο μπροστά, οριζοντιώθηκε με το έδαφος και κάρφωσε με το τακουνάκι την μπάλα στα δίχτυα. Αυτός ήταν ο Ζίκο.

Σύγκρουση

Τέσσερα χρόνια μετά το σοκ της Ισπανίας, το 1986, η Βραζιλία ξαναπροσπάθησε. Μέχρι την αναμέτρηση με τη Γαλλία, ένα επικό παιγνίδι, τη σύγκρουση δύο "δεκαριών". Είναι τα γενέθλια του Πλατινί και ο Ζίκο, που δεν είναι απόλυτα έτοιμος, κάθεται στον πάγκο. Στο στάδιο της Γκουαδαλαχάρα οι παίκτες δεν έχουν σκιές, ο ακτίνες του ηλίου είναι κάθετες. Ο Πλατινί δίνει πάσες που διαπερνούν την αντίπαλη άμυνα. Από την άλλη μεριά, ο Σόκρατες, που πρέπει να φτιάξει παιχνίδι, είναι σχεδόν εξαφανισμένος. Το σκορ είναι 1-1, οι Βραζιλιάνοι οπαδοί αρχίζουν να φωνάζουν το όνομά του: Ζίκο, Ζίκο...

Σταυρός

Λίγο αργότερα ο Ζίκο μπαίνει όντως ως αλλαγή, κάνοντας τον σταυρό του –όπως πάντα– και ξαφνικά όλα αποκτούν ταχύτητα. Ο Μπράνκο κλέβει την μπάλα στην άμυνα, επιτίθεται διασχίζοντας διαγώνια το γήπεδο προς την πλευρά του Ζίκο, του τη δίνει και συνεχίζει να τρέχει. Ο Ζίκο χαϊδεύει την μπάλα, είναι η πρώτη του επαφή μαζί της σε αυτό το παιχνίδι. Με το δεύτερο άγγιγμα τη στέλνει με το εξωτερικό του δεξιού ποδιού στον κενό χώρο στον Μπράνκο, που έχει τρυπώσει στη μέση της γαλλικής άμυνας: είναι μια μεγάλη μπαλιά από ένα μεγάλο "δεκάρι". Ο Μπράνκο φτάνει στην μπάλα, ο Μπατς βγαίνει, του παίρνει τα πόδια. Πέναλτι. Ο σχολιαστής Ρολφ Κράμερ ακούγεται να λέει: "Θα το χτυπήσει ο ίδιος ο Ζίκο".

Ενταση

Η τρίτη επαφή του Ζίκο με την μπάλα μπορεί να στείλει τους Γάλλους σπίτι τους. Πίσω του, ακριβώς στο μέσο του ημικυκλίου της μεγάλης περιοχής, στέκεται ο Πλατινί, εντελώς μόνος, με τα χέρια στη μέση και τη φανέλα έξω από το παντελονάκι. Από πίσω βλέπει κανείς το βραζιλιάνικο "δεκάρι" και το γαλλικό "δεκάρι", δύο βήματα το ένα από το άλλο, και στο βάθος τον Μπατς. Είναι μια απολαυστική στιγμή, στην οποία συμπυκνώνεται όλη η ένταση.

Ανεκπλήρωτη

Ο Ζίκο σουτάρει προς τη δεξιά γωνία αδύναμα κι ο Μπατς αποκρούει. Ο Ζίκο μένει αποσβολωμένος. Ο Πλατινί τον πλησιάζει και του χαϊδεύει τα μαλλιά. Λίγο αργότερα, στη διαδικασία των πέναλτι, ο Ζίκο –τι τόλμημα!– ξανασουτάρει, αυτή τη φορά επιτυχημένα. Ο Πλατινί αστοχεί. Αλλά στο τέλος νικήτρια είναι η Γαλλία. Η ιδέα του Ζίκο για το ωραίο παιχνίδι παραμένει για πάντα ανεκπλήρωτη…

Εξυπνα

Σήμερα η αρχέγονη βραζιλιάνικη μαγεία έχει χαθεί. Από τότε που ο Ζίκο και η παρέα του βγήκαν στη σύνταξη, η "σελεσάο" παίζει πλέον ένα πειθαρχημένο ποδόσφαιρο τακτικής –αν κρίνουμε από τα αποτελέσματα, ένα πιο έξυπνο ποδόσφαιρο. Μας γεμίζει; Δύσκολα! Από την απρόσωπη ομάδα του 1994 οι μόνοι που ξεχώριζαν ήταν η "μηχανή των γκολ" Ρομάριο και ο Κάρλος Ντούγκα, ένας στρατηγός μπροστά από την άμυνα, που τον έβλεπες κάθε στιγμή παντού και ο οποίος είχε τόση σχέση με τον Ζίκο όση ο Ζάμερ με τον Νέτσερ. Ο θάνατος του ωραίου ποδοσφαίρου έφερε στο προσκήνιο μια νέα γενιά ρεαλιστών προπονητών κι έτσι η Βραζιλία "κατάφερε" τελικά στο νικηφόρο Μουντιάλ του '94 να παίξει τόσο βαρετά όσο οι χειρότεροι Ευρωπαίοι. Και το 2002 βασίστηκε αποκλειστικά και μόνο στην ταχύτητα και τη σπιρτάδα των επιθετικών της: το κέντρο της έμοιαζε σαν να μην υπήρχε. Διότι δεν υπήρχε ο Ζίκο…».

Η 29η πράξη

Οι διαιτητές ξεκουράστηκαν το Πάσχα και αύριο θα τιμήσουν μία μέρα πριν την ώρα της την Εργατική Πρωτομαγιά! Εχουν όλοι συνείδηση του καθήκοντος, «ντοπαρισμένοι» θα 'λεγα και από τα λόγια του νέου προέδρου της ΕΠΑΕ Βασίλη Κοντοβαζαινίτη, ο οποίος δήλωσε ότι απαίτησε από την ΚΕΔ να βάλει τις δύο τελευταίες αγωνιστικές τους πιο φορμαρισμένους!
- Βασιλείου (Πανιώνιος-Ηρακλής). Δεν ήταν μια καλή χρονιά για τους Βασιλείου. Τον έναν τον έφαγε η μαρμάγκα, τον άλλον μπορεί να τον φάει ο Αχιλλέας έτσι και δεν είναι προσεκτικός. Πάντως, η τριάδα από την οποία προέκυψε (μαζί του ήταν ο «Τέρορ» κι ο Μπριάκος) δεν δείχνει ότι υπάρχει υπόσχεση για αβάντα. Ε, ρε, τι έχει να γίνει…
(Τουλάχιστον είναι πονόψυχοι οι παρατηρητές. Ενας είναι ο μεγάλος Παπουτσέλης!)
- Παπασταμάτης (Ατρόμητος Αθηνών-Καλλιθέα). Το πουλέν μου. Ο Σπανός να τον προσέξει, γιατί θα παίζει αγώνες δέκα χρόνια. Αν είναι καλός μαζί του, όταν μια μέρα σφυρίξει τον τελικό του Μουντιάλ θα μπορεί να τον πάρει ο Αργύρης ο Λίβας να του ζητήσει δύο εισιτήρια για τον πρόεδρο. Ρεσιτάλ.
- Ζολώτας (Ιωνικός-Λάρισα). Νέος από τη Σαλονίκη. Του προέδρου 100%. Ολα για τον «άσο» της σωτηρίας.
- Αργυρόπουλος (Ξάνθη-Ακράτητος). Θα πάει στην Ξάνθη με ταξί και θα χαρεί τη φιλοξενία της πόλης.
- Ζωγράφος (Λεβαδειακός-Ολυμπιακός). Αν η Λιβαδειά δεν πάρει ένα ματς που γίνεται μεταξύ φίλων και γνωστών, τότε πάει να πει ότι για κάποιο λόγο οι κουμπάροι τσακωθήκανε. Και θα σας πω τον λόγο προσεχώς.
- Τσίκινης (ΟΦΗ-ΠΑΟΚ). Ο ΟΦΗ έκανε το απίστευτο: έβγαλε ανακοίνωση κατά του διαιτητή πριν αρχίσει το ματς. Αμα τα πάρει στο κρανίο και παίξει 50-50 ρεσιτάλ και πάει ο ΟΦΗ στη Β' Εθνική από τώρα, δεν θα φταίει κανένας!
- Παμπορίδης (Παναθηναϊκός-Αιγάλεω). Ωρα για δημόσιες σχέσεις. Το μέλλον τού ανήκει.
- Μαζαράκος (Απόλλων Καλαμαριάς-ΑΕΚ). Ενα ψυχόδραμα. Θέλει να σταματήσει να φέρνει «άσους», αλλά δεν μπορεί! Παλιός Ολυμπιακός, με τι ψυχή να βγάλει τον ΠΑΟ δεύτερο; Οχι ότι θα κάνει εγκλήματα, αλλά μια ψιλή αβάντα ΑΕΚ, συναισθηματικά, θα τη δώσει. Φτάνει; Ναι, λέω εγώ…

Γρίφοι

Μέρες που είναι, για να τιμήσουμε και το πρωτάθλημα της Β' Εθνικής θα σας βάλω δύο γρίφους. Υπάρχουν δύο ματς που δείχνουν ότι πρέπει γρήγορα να μπουν οι ομάδες στο Στοίχημα, γιατί κανένας δεν ξέρει τι θα γίνει!
- Το πρώτο ήταν κανονισμένο για «Χ»! Ομως έξι παίκτες της γηπεδούχου το έχουν παίξει «άσο», ποντάροντας στο ότι οι φιλοξενούμενοι είναι αδιάφοροι. Είναι όντως αδιάφοροι, αλλά όχι όλοι: ο σέντερ φορ ξέρει ότι έρχονται να τον δουν τρεις ομάδες από το εξωτερικό και θέλει να δείξει πόσο αξίζει.
- Στο δεύτερο παίρνουν μέρος δύο ομάδες που είχαν παράγοντες που κάποτε ξημεροβραδιάζονταν στην Παράγκα. Επειδή οι άνθρωποι αλλάζουν αλλά το χούι δεν κόβεται, οι τωρινοί παράγοντες και των δύο υποστηρίζουν ότι έχουν βρει άκρη με τον διαιτητή! Επειδή ο άνθρωπος κρατάει τον λόγο του, είμαι περίεργος να δω τι θα παίξει…