Ο Σωκράτης των γηπέδων, της πολιτικής και της φιλοσοφίας (Sportday/Χαραλαμπόπουλος)

Πέρα από τις ποδοσφαιρικές του ικανότητες, η προσωπικότητά του
ήταν εκείνη που κέρδιζε τον σεβασμό από συμπαίκτες και αντιπάλους

Η μνήμη διατηρεί τις μεγάλες αγάπες εξιδανικευμένες. Τέλειες. Όπως, στην ουσία, ποτέ δεν υπήρξαν. Και όταν τύχει να συναντήσεις εκείνες τις μεγάλες αγάπες ύστερα από χρόνια, όταν ο χρόνος -σαν ένας διεστραμμένος γλύπτης- τις έχει παραμορφώσει, αρνείσαι να συμβιβαστείς με αυτό που βλέπεις. Στη δική μου μνήμη η εικόνα του Σόκρατες, του αρχηγού της εθνικής Βραζιλίας για τα Παγκόσμια Κύπελλα του '82 και του '86, θα μείνει για πάντα όπως μου τη χάρισε ο τηλεοπτικός δέκτης στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ισπανίας το 1982. Το πρώτο μου έγχρωμο Παγκόσμιο Κύπελλο.
Την περασμένη εβδομάδα ο Σόκρατες βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη. Η μορφή του, όπως αποτυπώθηκε στις φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν στις εφημερίδες και σ' ένα μικρό βίντεο που είδα-και-δεν-είδα σ' ένα δελτίο ειδήσεων της ΕΤ3, δεν είχε καμία σχέση φυσικά μ' εκείνο τον ψηλό και λυγερόκορμο μέσο που οδηγούσε τη «σελεσάο». Περισσότερα κιλά, άσπρες τρίχες στα μαλλιά και στο μούσι, βαριές κινήσεις. Ακόμα και όταν αγωνιζόταν, ποτέ δεν έκρυψε ότι του άρεσαν το ποτό και το τσιγάρο. Πάθη που έχουν αφήσει τα σημάδια τους.

Από τα ρεπορτάζ που αφορούσαν την επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη, δεν έλειψε η κοινοτοπία για την «τέχνη που δεν ξεχνιέται». Πολύ πιθανόν για κάποιον 25άρη που δεν πρόλαβε να τον δει να αγωνίζεται, το όνομά του να μη λέει και πολλά πράγματα. Όμως, για όλους εμάς που τον προλάβαμε στα γήπεδα, αυτός ο Βραζιλιάνος ήταν ό,τι καλύτερο για τα μάτια μας –και το ποδόσφαιρο- μετά την αποχώρηση από το προσκήνιο των μεγάλων της δεκαετίας του '70. Ίσως να ήταν ένα είδος Ιωάννη Βαπτιστή του ποδοσφαίρου που προφήτευε τον ερχομό του Θεού. Του Ντιέγκο.
Η εθνική Βραζιλίας του 1982 έπαιξε ένα ονειρεμένο ποδόσφαιρο, είχε στη σύνθεσή της σπουδαίους ποδοσφαιριστές (κι εκείνο το δράμα κάτω από τα δοκάρια που ονομαζόταν Βαλντίρ Πέρεζ), αλλά δεν κατάφερε να κατακτήσει ό,τι της άξιζε. Ο Σόκρατες, πλέον, έχει περάσει στο πάνθεον των μεγαλύτερων της ιστορίας του ποδοσφαίρου. Πέρα όμως από τις ποδοσφαιρικές του ικανότητες, η προσωπικότητά του ήταν εκείνη που κέρδιζε τον σεβασμό από συμπαίκτες και αντιπάλους. Ο Σόκρατες, τον καιρό που έπαιζε μπάλα, παράλληλα σπούδαζε για να γίνει γιατρός. Και τα κατάφερε. Είναι ένας από τους πιο καλούς Βραζιλιάνους γιατρούς.

Όμως η ιατρική δεν είναι το μόνο στοιχείο που τον διαφοροποιεί από άλλους συναδέλφους του. Στις γνωστικές του αποσκευές περιλαμβάνεται κι ένα διδακτορικό στη φιλοσοφία. Ασυνήθιστα πράγματα για ποδοσφαιριστές. Όμως ο Σόκρατες είναι μία πολύ ξεχωριστή περίπτωση. Ξεκίνησε παίζοντας ποδόσφαιρο επαγγελματικά στην Μποταφόγκο το 1974 και ύστερα από τέσσερα χρόνια μεταγράφηκε στην Κορίνθιανς. Έπαιξε για δύο ακόμα βραζιλιάνικες ομάδες, τη Φλαμένγκο και τη Σάντος, και για την ιταλική Φιορεντίνα.

Απ' όλες αυτές τις ομάδες, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είχε η θητεία του στην Κορίνθιανς. Η βραζιλιάνικη ομάδα, στα τέλη της δεκαετίας του '70 και τις αρχές της δεκαετίας του '80, υπήρξε ένα λαμπρό -και σπάνιο- παράδειγμα πολιτικού ακτιβισμού την εποχή που η Βραζιλία ζούσε κάτω από τη σκιά μιας δικτατορίας. Σε αυτή την «πολιτική» Κορίνθιανς η επίδραση του Σόκρατες, ο οποίος προερχόταν από μια μεσοαστική οικογένεια με ισχυρές αριστερές καταβολές, ήταν καθοριστική.

Η Κορίνθιανς, τότε, ήταν οργανωμένη σαν ένας σοσιαλιστικός πυρήνας (οι φίλοι της ομάδας μιλούσαν για τη «δημοκρατία της Κορίνθιανς»), όπου οι ποδοσφαιριστές μαζί με τους υπόλοιπους ανθρώπους του ποδοσφαιρικού τμήματος έπαιρναν τις αποφάσεις που αφορούσαν την ομάδα κατόπιν ψηφοφορίας. Και όλοι ακολουθούσαν -ακόμα κι αν διαφωνούσαν- την άποψη της πλειονότητας.

ΜΙα από τις πιο χαρακτηριστικές κινήσεις της Κορίνθιανς ήταν αυτή στην οποία προχώρησαν όλοι οι ποδοσφαιριστές της, λίγο πριν από τις κρίσιμες εκλογές στις 15 Νοεμβρίου 1982, που οδήγησαν στην πτώση της δικτατορίας. Τότε, οι ποδοσφαιριστές αποφάσισαν να τυπωθεί πάνω στις φανέλες της ομάδας η προτροπή Dia 15 Vote (στις 15 ψηφίζουμε). Εκείνη τη χρονιά, μάλιστα, η Κορίνθιανς κέρδισε το πολιτειακό πρωτάθλημα του Σάο Πάουλο και στις φανέλες της ομάδας αναγραφόταν η λέξη «Δημοκρατία».

Ο Σόκρατες είναι ένας άνθρωπος που με διάφορες αφορμές έχει δείξει έμπρακτα την ευαισθησία του για τα παιδιά και όλους εκείνους -τους πολλούς- που ζουν στο περιθώριο της βραζιλιάνικης κοινωνίας. Και πάντα χρησιμοποιούσε το ποδόσφαιρο, το δημοκρατικότερο και δημοφιλέστερο παιχνίδι του κόσμου, για να φωτίσει ό,τι οι πολλοί θα ήθελαν να ξεχάσουν.