Το Πολυτεχνείο και μία σύντομη ιστορία των εξεγέρσεων (Sportday / Χρίστος Χαραλαμπόπουλος)

Η ιστορία των επαναστάσεων είναι μία πολύ μεγάλη ιστορία. Μία ιστορία που ξεκινά από τον Προμηθέα, ο οποίος έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς για να τη δώσει στους ανθρώπους. Μία πράξη που πλήρωσε πολύ ακριβά και θα συνέχιζε να πληρώνει μέχρι και σήμερα, αν δεν τον λύτρωνε από το μαρτύριο του αετού ο Ηρακλής. Οι επαναστάσεις συνέβαιναν πάντα στην ιστορία. Τις περισσότερες φορές η επανάσταση αμφισβητούσε το ήδη υπάρχον σύστημα ή καθεστώς και επιδίωκε την αντικατάστασή του με μία καλύτερη δομή εξουσίας, με μία καλύτερη προοπτική.

Οι επαναστάτες βέβαια δεν είχαν πάντα την τύχη του Προμηθέα. Συχνά είχαν πολύ καλύτερη προσωπική τύχη από εκείνη της επανάστασης της οποίας ηγήθηκαν. Είναι ίσως παράξενο, αλλά είναι ιστορικός νόμος η μνήμη της κάθε επανάστασης, της κάθε εξέγερσης, να μεταφέρεται στην επόμενη. Η ιστορία των επαναστάσεων είναι μία αλυσίδα της οποίας ο κάθε κρίκος μπορεί να είναι διαφορετικός από τον προηγούμενο, αλλά όλοι συνδέονται μεταξύ τους. Και μεταφέρουν σωρευτικά την εμπειρία τους ο ένας στον άλλο. Η Γαλλική Επανάσταση του 1789, περνώντας από το 1917, φθάνει στον Μάη του '68 και εξαπλώνεται σε όλη τη Λατινική Αμερική και αργότερα στην Αφρική. Φυσικά η κάθε επανάσταση, η κάθε εξέγερση, είχε τα δικά της χαρακτηριστικά και αιτήματα. Και τα δικά της αδιέξοδα ή προβλήματα. Το σημαντικότερο πρόβλημα εντοπιζόταν όμως όταν το κάθε επαναστατικό κίνημα διαπίστωνε ότι έπρεπε να πάρει την εξουσία μέσα σε συγκεκριμένες κρατικές δομές. Οσα επαναστατικά κινήματα έπαιρναν στα χέρια τους την εξουσία, λίγο έως πολύ αυτοκτονούσαν. Ευνούχιζαν τη δυνατότητά τους να μετασχηματίσουν τον κόσμο.

Νωρίτερα βέβαια είχαν την ευκαιρία να μας δώσουν μία εναλλακτική θεώρηση του κόσμου και –ίσως να απαλύνουν κάπως τον ανθρώπινο πόνο. Επί της ουσίας, τα επαναστατικά κινήματα βρίσκονταν πάντα ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, όπως σημειώνει και ο κοινωνιολόγος Ραλφ Ντάρεντορφ. Είχαν να επιλέξουν ανάμεσα στην άμεση ρήξη με αβέβαιη έκβαση ή τη μακροπρόθεσμη αποτυχία. Επέλεγαν τελικά το δεύτερο, με την ελπίδα να το αποφύγουν. Από τις εξεγέρσεις της δεκαετίας του '60 σε Ευρώπη και Αμερική και μετά διακρίνει κανείς εύκολα ότι τα πανεπιστήμια μεταβλήθηκαν στους χώρους που άναβαν οι πρώτες σπίθες οι οποίες πυροδοτούσαν τις φωτιές των εξεγέρσεων. Ο Μάης του '68 είναι η πιο κοντινή (χρονικά) σ’ εμάς εξέγερση, για την οποία ακόμα και σήμερα γράφονται ερμηνείες και εκτιμήσεις.

Και φυσικά θα συνεχίσουν να γράφονται, για μία εξέγερση που ξεκίνησε ως φοιτητική και απλώθηκε πολύ γρήγορα και στο εργατικό κίνημα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που συνδέουν το ξέσπασμα του Μάη του '68 με τη φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου στην Ελλάδα το 1973. Πρόκειται όμως για μία διασύνδεση λανθασμένη, παραπλανητική. Κάποια από τα σπέρματα του Μάη είναι σίγουρο ότι υπήρχαν, όμως η ελληνική κοινωνία εκείνης της εποχής ήταν αποκομμένη –λόγω της δικτατορίας– από τη δυναμική που εξέφρασαν φοιτητές και εργάτες στους δρόμους του Παρισιού τον Μάη του '68. Αλλωστε, ακόμα και αυτοί που ενδεχομένως θα μπορούσαν να ξεκινήσουν μία επανάσταση, ασχολούνταν με εκβραχισμούς και δενδροφυτεύσεις στα ξερονήσια που τους είχε στείλει το καθεστώς των συνταγματαρχών. Η επαναστατικότητα της ελληνικής νεολαίας της εποχής είχε δώσει τα δικά της διαπιστευτήρια πριν από τη δικτατορία του Απριλίου του 1967 με το κίνημα των Λαμπράκηδων. Η εξέλιξη αυτού του κινήματος διακόπηκε ξαφνικά από τη δικτατορία.

Στον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου το βασικό αίτημα ήταν η αποκατάσταση της στοιχειώδους πολιτικής δημοκρατίας, την ώρα που οι εξεγερμένοι του Μάη εναντιώνονταν σε παρόμοια αιτήματα που τα θεωρούσαν «απολιθωμένα». Αλλωστε, από την Ελλάδα του '60 απουσίαζαν όλες εκείνες οι ιστορικές, πολιτικές και οικονομικές προϋποθέσεις που προετοίμασαν αυτή την έκρηξη του '68, η οποία απλωνόταν από το Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας έως το Παρίσι. Μετά τον Μάη του '68 υπήρξαν και άλλες φοιτητικές εξεγέρσεις. Εξεγέρσεις που δεν έφθασαν τη δημοσιότητα του Μάη και των ηγετών του, αλλά που ήταν σημαντικές. Η φοιτητική εξέγερση εναντίον του Σουχάρτο το 1998 στην Ινδονησία δεν είχε στις τάξεις της διανοητές όπως ο Σαρτρ ή ο Ντεμπρέ, αλλά καταπνίγηκε στο αίμα και για τους ηγέτες της δεν μάθαμε τίποτε. Οπως δεν μάθαμε ούτε για τους ηγέτες της εξέγερσης στην πλατεία της Ουράνιας Γαλήνης στο Πεκίνο το 1989, η οποία επίσης πνίγηκε στο αίμα. Ισως αυτό να εξηγείται και από τον προσανατολισμό των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας. Η φυσιογνωμία και η πορεία του «κόκκινου Ντάνι», του Ντανιέλ Κον Μπετίτ, πουλάει περισσότερο. Από οργισμένος αναρχικός, πέρασε στην άλλη άκρη: αντιδήμαρχος της Φρανκφούρτης και ευρωβουλευτής. Το 1986 εγκαταλείπει τον κοινοβιακό τρόπο ζωής και το 1997 παντρεύεται τη γυναίκα με την οποία είχε ένα γιο από το 1992. Ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας, ο Λιονέλ Ζοσπέν, στον Μάη του 1968 ήταν νεαρός διπλωμάτης και ένθερμος τροτσκιστής που φώναζε στα οδοφράγματα «οι εκλογές είναι για τα κορόιδα». Αρκετοί από τους πρωταγωνιστές του Μάη πέρασαν στην πολιτική. Κάποιοι άλλοι, οι περισσότεροι, συνέχισαν κανονικά τη ζωή τους.

Και κάποιοι Αλλοι, ελάχιστοι, θα περάσουν σε τρομοκρατικές ομάδες, με την ψευδαίσθηση ότι συνεχίζουν την επανάσταση. Οι «επαναστάτες», αλλά όχι όλοι, συχνά περνούν στην άλλη όχθη. Γίνονται μέρος του συστήματος που φιλοδοξούσαν να ανατρέψουν, να αλλάξουν. Πιστεύοντας ότι αυτό είναι εφικτό χωρίς βία. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση.

Πάρα πολλοί φοιτητές της εξέγερσης του Πολυτεχνείου έγιναν πρωταγωνιστές στην ελληνική πολιτική σκηνή από το '81 μέχρι και σήμερα είτε ως πολιτικοί είτε ως δημοσιογράφοι. Από την τελευταία ανακοίνωση της Συντονιστικής Επιτροπής του Πολυτεχνείου με ημερομηνία 28-9-1974 διαβάζω ενδεικτικά τα ονόματα του Κ. Λαλιώτη, του Μ. Ανδρουλάκη, του Ν. Χριστοδουλάκη, του Σταύρου Λυγερού, του Χρύσανθου Λαζαρίδη. Η Μαρία Δαμανάκη, η εκφωνήτρια του σταθμού των φοιτητών, πέρασε από το ΚΚΕ και την προεδρία του ΣΥΝ στο ΠΑΣΟΚ. Ο ραδιοφωνικός σταθμός βέβαια του Πολυτεχνείου δεν βρίσκεται στον αέρα σήμερα. Κάποιοι όμως θα πρέπει να τον ακούν ακόμα, παρά τα παιχνίδια που μπορεί να παίξει η μνήμη.