Ο μύθος της «δωρεάν παιδείας» και οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις (Sportday / Χαραλαμπόπουλος

Ηταν μία έρευνα η οποία παρουσιάστηκε τον περασμένο Απρίλιο, αν θυμάμαι καλά, που ελάχιστη προβολή είχε από τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά. Την έρευνα πραγματοποίησαν στο Πολυτεχνείο Κρήτης οι φοιτητές του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών με τη συνδρομή του καθηγητή τους, Δ. Πατέλη.

Τα παιδιά επιχείρησαν να προσδιορίσουν πόσα χρήματα ξοδεύει μια οικογένεια, από την περίοδο της προετοιμασίας ενός μαθητή για τις πανελλήνιες έως τη στιγμή της ορκωμοσίας των πτυχιούχων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, το 91% των παιδιών που μπήκαν σε ένα ΑΕΙ φοίτησε σε δημόσιο σχολείο και μόλις το 9% σε ιδιωτικό. Το ποσοστό των μαθητών που είχε εξωσχολική βοήθεια έφθασε το 98%.
Από αυτό το τεράστιο ποσοστό, μόλις το 5% παρακολούθησε μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας μέσα στο σχολείο του. Οι υπόλοιποι κατέφυγαν στα φροντιστήρια. Το 43% των υποψηφίων γράφτηκε σε φροντιστήριο, το 24% έκανε μόνο ιδιαίτερα μαθήματα, ενώ το 28% έκανε και φροντιστήριο και ιδιαίτερα. Με βάση τα στοιχεία της έρευνας, για το 44,1% των υποψηφίων το μηνιαίο κόστος αυτής της επίπονης προετοιμασίας ξεπέρασε τα 500 ευρώ, για το 10,5% κυμάνθηκε μεταξύ 400 και 500 ευρώ, για το 15,5% από 300 έως 400 ευρώ και για το 20,5% το κόστος διαμορφώθηκε στα 200 έως 300 ευρώ.

Σύμφωνα με αυτούς τους αριθμούς, προκύπτει ότι το μέσο μηνιαίο κόστος εξωσχολικής βοήθειας για κάθε υποψήφιο φτάνει στα 385,7 ευρώ. Υπολογίζοντας ότι η προετοιμασία για τις πανελλήνιες διαρκεί συνήθως 20 μήνες, και χωρίς να υπολογίσουμε τις μεταβολές του πληθωρισμού και άλλων οικονομικών μεγεθών, φθάνουμε στο συμπέρασμα ότι το μέσο κόστος για να εισαχθεί κάποιος στα ΑΕΙ την πρώτη φορά που δίνει, φτάνει τις 7.714 ευρώ. Υπολογίστε το εισόδημα μιας μέσης ελληνικής οικογένειας και –φαντάζομαι– θα αντιλαμβάνεστε πως η «δωρεάν παιδεία» είναι μύθος.

Δεν αναφέρω τους υπολογισμούς για το κόστος που επωμίζεται μια οικογένεια μέχρι ο φοιτητής ή η φοιτήτρια πάρει το πτυχίο. Τον τελευταίο καιρό γίνεται όλο και περισσότερο λόγος για την περίφημη «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση», χωρίς να έχει ξεκαθαριστεί –δημόσια– προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί αυτή η μεταρρύθμιση και αν θα μειώσει το κόστος που επωμίζεται μία ελληνική οικογένεια για να πάρει το παιδί της ένα πτυχίο, που τις περισσότερες φορές είναι ένα πιστοποιητικό ανεργίας. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα χρειάζεται μεταρρυθμίσεις, ειδικότερα η τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Ομως η κυβέρνηση, που έχει αποδεδειγμένα μία επιλεκτική αλλεργία στον διάλογο, προτιμά να επιβάλλει τις απόψεις της. Απόψεις που θα ακολουθήσουν τις κατευθύνσεις που περιέγραψε στις αρχές του καλοκαιριού μια έκθεση του ΟΟΣΑ, για τον χαρακτήρα και την «αποτελεσματικότητα» της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης. Στην έκθεση αυτή ο διεθνής οργανισμός παρατηρεί πως η Ευρώπη βρίσκεται πίσω στον «πόλεμο» για την εκπαίδευση και κατηγορεί κυρίως Γάλλους και Γερμανούς, υποστηρίζοντας ότι έχουν μέτρια εκπαιδευτικά συστήματα που –πέραν όλων των άλλων ελαττωμάτων τους– δεν είναι απαλλαγμένα και από ταξικές προκαταλήψεις.
Προκαταλήψεις που έχουν το χαρακτηριστικό να δίνουν τη δυνατότητα παροχής εκπαίδευσης και στους μη έχοντες, επιβαρύνοντας τους κρατικούς προϋπολογισμούς. Και αυτή η επιβάρυνση, σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό, είναι αντιαναπτυξιακή. Στις προτάσεις του ο ΟΟΣΑ προτείνει να ενθαρρυνθούν η δημόσια και η ιδιωτική χρηματοδότηση της παιδείας, να υπάρχουν στις διοικήσεις των πανεπιστημίων άτομα-επενδυτές, όπως τους ονομάζει που δεν θα προέρχονται από τον ακαδημαϊκό χώρο, να δημιουργηθούν εκπαιδευτικά ιδρύματα που θα μπορούν να ανταποκρίνονται στη ζήτηση της αγοράς εργασίας και να βελτιωθεί η πρόσβαση σε αυτά τα ιδρύματα, που θα πρέπει να έχουν υψηλό επίπεδο ποιότητας.

Στην έκθεση δεν καταγράφονται προβληματισμοί που να αφορούν τον δημόσιο χαρακτήρα της δωρεάν παιδείας, ούτε ανησυχίες για τη μετατροπή των πανεπιστημίων από χώρους παραγωγής γνώσης σε κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης. Το ζητούμενο είναι οι ειδικευμένοι «πτυχιούχοι», που θα καλύπτουν τις ανάγκες των αγορών και των επιχειρήσεων για κέρδη. Και όταν οι ανάγκες αυτές αλλάξουν, οι ειδικευμένοι μπορούν να πάνε να πηδηχτούνε... Αλλωστε, για το πήδημα δεν χρειάζεται ούτε ειδίκευση ούτε πτυχίο.