Η δίκη-παρωδία «καταχώνιασε» τη Χαλαμπζά κι άλλα πολλά... (Sportday / Δ.Ελευθεράτος)

Δεν ξέρω κατά πόσο η απορία αυτή είναι μακάβρια, υπαρξιακή ή απλή ανθρώπινη περιέργεια. Ξέρω μόνο ότι με διακατείχε ανέκαθεν, κάθε φορά που ένας άνθρωπος πλησίαζε στο τέλος της ζωής του, έχοντας πλήρη επίγνωση του μοιραίου: τι να σκεφτόταν, άραγε, στις τελευταίες του στιγμές;

Από την εποχή της ασπρόμαυρης τηλεόρασης, σκηνές εκτελέσεων σε Λιβερία, Νιγηρία ή Κίνα «ανανέωναν» την απορία του γράφοντος. Το ίδιο έκαναν και ορισμένες υποθέσεις στις ΗΠΑ, που ξεχώρισαν από τον «σωρό» και απασχόλησαν κάποια ΜΜΕ, κυρίως επειδή υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις για την... αθωότητα των μελλοθανάτων!

Η ίδια απορία μοιραία με «επισκέφθηκε», μαζί με το αναπόφευκτο σφίξιμο στο στομάχι, την ώρα που παρακολουθούσα τις σκηνές της εκτέλεσης του Σαντάμ Χουσεΐν. Εικάζω ότι θα σκεφτόταν την υστεροφημία του, συμβιβασμένος με την ιδέα του τέλους -«ο θάνατος παύει να είναι τρομερός όταν τον αποδέχεσαι», έλεγε ο Ντεπαρτιέ ως «Δαντόν», στην ομώνυμη ταινία του Βάιντα. Εάν αυτό πρυτάνευε όντως στις σκέψεις του, τότε θα πρέπει να ήταν ικανοποιημένος με την τελευταία «προσφορά» που του έκαναν οι παλιοί του σύμμαχοι, οι Αμερικανοί. Για δύο λόγους.

ΠρΩτοΣ λΟγοΣ, η ίδια η παγκόσμια προβολή της εικόνας ενός θαρραλέου μελλοθανάτου, ο οποίος μνημονεύει την Παλαιστίνη και αντιπαραθέτει στις κατάρες των δημίων του φωνή σταθερή: «Αυτή είναι η αραβική σας γενναιότητα;». Η δύναμη της εικόνας αυτής επαρκεί για να μετατρέψει τον στυγνό τύραννο σε πολλαπλό σύμβολο. Γιατί πολλαπλό; Διότι καθένας κρατά ό,τι θέλει. Σύμβολο σουνιτικό, αραβικό, αντικατοχικό, αντιαμερικανικό, σύμβολο της (όποιας νέας) εκστρατείας για την κατάργηση της θανατικής ποινής, αλλά πάντως σύμβολο. Ας καταφύγουμε πάλι σε μια κινηματογραφική ατάκα, αυτή τη φορά από την ταινία «ο δήμιος του Σεν Πιέρ»: καταδικάσαμε ένα δολοφόνο, θα καρατομήσουμε έναν ήρωα. Αντικαταστήστε το «καρατομώ» με το «απαγχονίζω» και ανιχνεύστε ομοιότητες...
Δεύτερος λόγος: η παρωδία «δίκης» που προηγήθηκε της εκτέλεσης του Σαντάμ ήταν αντάξια της διαδικασίας την οποία κι ο ίδιος θα μεθόδευε για να εξοντώσει αντιπάλους του: δοξάστε τα απτά δείγματα γραφής της βίαιης «εξαγωγής δημοκρατίας» στη Μέση Ανατολή, μαζί με τα σπαρμένα ανά τον κόσμο Γκουαντάναμο!

Ασφαλώς τα εγκλήματα του Σαντάμ δεν ήσαν λίγα. Δεν μπορεί, ούτε πρέπει να παραδοθούν στη λήθη. Ούτε όμως και στην επιλεκτική μνήμη: τα περισσότερα και φρικτότερα από τα εγκλήματα του καθεστώτος Χουσεΐν διαπράχθηκαν με την πλήρη υποστήριξη, ενθάρρυνση και κάλυψη της Ουάσινγκτον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: η εξόντωση 5.000 ανθρώπων, με χημικά όπλα, τη 16η Μαρτίου 1988, στην πόλη Χαλαμπζά, στα σύνορα με το Ιράν.

Ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ μαινόταν. Η πόλη μόλις είχε καταληφθεί από ιρανικά στρατεύματα. Ο κατ' εξοχήν κουρδικός πληθυσμός της υποδέχθηκε τους Ιρανούς ως απελευθερωτές. Οι Ιρακινοί είχαν απέναντί τους τον εσωτερικό εχθρό -τους Κούρδους- και τον εξωτερικό, τους Ιρανούς. Βομβάρδισαν ανηλεώς τη Χαλαμπζά με κυάνιο και «αέριο μουστάρδας». Στη μεγάλη πλειονότητά τους τα θύματα ήσαν, φυσικά, άμαχοι. Η Ουάσινγκτον έδωσε μάχη για να αποτραπεί η καταδίκη του Ιράκ στον ΟΗΕ.

Πράγματι, στις 9 Μαΐου 1988 το Συμβούλιο Ασφαλείας καταδίκασε γενικώς τη χρήση χημικών όπλων, από κάθε πλευρά, δίχως να αποδίδει ευθύνες στη Βαγδάτη ή να επιβάλλει κυρώσεις σε βάρος της. Βλέπετε, οι ΗΠΑ είχαν εξαντλήσει κάθε ικμάδα της επιρροής τους προκειμένου να μην πληγεί ο πολύτιμος -τότε- σύμμαχος. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα... Στο κάτω κάτω της γραφής, γιατί οι σύμμαχοι των ΗΠΑ να διαθέτουν λιγότερα δικαιώματα από τις ίδιες; Πολλά χρόνια αφότου έληξε ο πόλεμος στο Βιετνάμ, στη χώρα παρατηρούνταν υψηλά ποσοστά γεννήσεων ανθρώπων με αναπηρίες: διαχρονικό «ενθύμιο» του τοξικού αμερικανικού οπλοστασίου. Να μην πλήρωναν και λίγοι Κούρδοι τον ιστορικό φόρο που τους αναλογούσε;

Γεγονότα όπως εκείνα, στη Χαλαμπζά, δεν είχε καμία διάθεση να θυμηθεί, βεβαίως, ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου που απορούσε με τις διεθνείς αντιδράσεις τις οποίες προκάλεσε η συμπεριφορά των δημίων του Σαντάμ -αυτή η προσθήκη θηριωδίας: «Διαπιστώνω ότι απασχολούν περισσότερο τα δύο τελευταία λεπτά της ζωής του Σαντάμ, παρά το πόσους σκότωσε στα 69 χρόνια που έζησε».

Λάθος, κουστουμαρισμένε μανδαρίνε. Απλώς όσοι άνθρωποι σέβονται τον εαυτό και τη νοημοσύνη τους, εκτός από το «πόσους» ενδιαφέρονται και για άλλα: πώς, πότε, γιατί, με τη στήριξη ποιων... Σε ό,τι αφορά την ιδέα ότι ο πλανήτης όφειλε να ευφρανθεί με τις σκηνές της εκτέλεσης, τι να πει κανείς; Αρμόζει, ίσως, στους πολιτισμικούς κώδικες εκπροσώπων του ενός εκ των δύο -μόνο- κρατών του αποκαλούμενου «πολιτισμένου», ανεπτυγμένου κόσμου, τα οποία διατηρούν σε ισχύ τη θανατική ποινή. Το άλλο είναι η Ιαπωνία.

Αναρωτηθήκατε, αλήθεια, για ποιο λόγο οι κατήγοροι του Σαντάμ προέταξαν την υπόθεση της πόλης Ντουζάιλ κι όχι τη Χαλαμπζά, την αιματηρή εκκαθαριστική επιχείρηση «ANFAL» (1987-1988) εναντίον των Κούρδων του Β. Ιράκ ή, έστω, τη βίαιη καταστολή της σιιτικής εξέγερσης το 1991; Είναι απλό: η εκτέλεση 143 σιιτών που θεωρήθηκαν ύποπτοι συμμετοχής σε απόπειρα δολοφονίας του Σαντάμ, το 1982, στην κωμόπολη Ντουζάιλ, ήταν η πλέον ανώδυνη για τους Αμερικανούς υπόθεση.

ΓιατΙ; Πρώτον, διότι η τραγωδία εκείνη φαντάζει ως ξέσπασμα προσωπικού μένους του δικτάτορα: όλες οι άλλες παράμετροι -στρατηγική, συμμαχίες- παραμένουν στο περιθώριο. Δεύτερον, διότι οι εκτελέσεις στην Ντουζάιλ προηγήθηκαν της περίφημης επίσκεψης Ράμσφελντ στη Βαγδάτη που σηματοδότησε, τον Δεκέμβριο του 1983, την αμέριστη αμερικανική υποστήριξη προς το καθεστώς Σαντάμ, με σκοπό την αναχαίτιση του σιιτικού Ιράν.

Ο Σαντάμ «έπρεπε», λοιπόν, να καταδικαστεί πρώτα -και εμπράκτως ΜΟΝΟ- για την Ντουζάιλ, διότι, απλούστατα, οποιαδήποτε άλλη υπόθεση θα απειλούσε να ξύσει πληγές, αναδεικνύοντας αμερικανικές ενοχές. Εστω και με μια δίκη-παρωδία, ως αφορμή. Κάτι ακόμα: τα πρωτοπαλίκαρα του Σαντάμ το 1988 και το 1991, ο στρατηγός Νιζάρ αλ Χαζράτζι και ο ταξίαρχος Νατζίμπ αλ Σαλίχι αντιστοίχως, εξελίχθησαν σε ευυπόληπτους συνεργάτες των Αμερικανών! Ενας λόγος παραπάνω να αποφύγει η Ουάσινγκτον την επαναφορά των αντίστοιχων περιόδων στο προσκήνιο. Δεν νομίζετε;

ΑΥΡΙΟ: θα δούμε τον βίο και την πολιτεία των σφαγέων που έγιναν... καλοί. Ναι, ξέρω, υποτίθεται πως θα το κάναμε αυτό σήμερα, αλλά δεν «λακωνίσαμε» όσο χρειαζόταν για να επαρκέσει ο χώρος. Συνηθισμένο.