Λιθουανία 1992: Οι χάλκινοι σκελετοί που ενέπνευσαν ολόκληρο τον πλανήτη

Ήταν 14 Μαρτίου, του 1990 όταν η Λιθουανία κήρυττε την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση. Οι ίδιοι δεν αποδέχτηκαν τη συγκεκριμένη απόφαση, με αποτέλεσμα να εισβάλουν στη χώρα τον Ιανουάριο του 1991 με σκοπό την επιβολή εκ νέου του σοβιετικού καθεστώτος.

Πρωταγωνίστρια των γεγονότων η πρωτεύουσα, Βίλνιους, όπου και κατάφερε να αντιμετωπίσει την ανακατάληψη της χώρας. Τότε θα έρθει η οριστική ανεξαρτησία της Λιθουανίας, ενώ αυτή επεκτάθηκε και στην εθνική ομάδα μπάσκετ. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα, η FIBA, να προσκαλέσει τη Λιθουανία να συμμετάσχει στις διοργανώσεις της ως ανεξάρτητη χώρα όμως ο δρόμος για κάτι τέτοιο ήταν ακόμα πολύ μακρύς.

Με τη βοήθεια του «θρύλου», Άρβιντας Σαμπόνις το εμπόδιο της στελέχωσης μιας εθνικής ομάδας ξεπεράστηκε εύκολα. Δεν ήταν όμως αυτό το πρόβλημα που θα στερούσε από τη νεοσύστατη τότε Λιθουανία την «παρθενική» της συμμετοχή σε μια διοργάνωση. Η οικονομική κατάσταση της ομοσπονδίας έμοιαζε ικανή να καταστρέψει το όνειρο για τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης που ήταν «προ των πυλών».

Τότε ανέλαβε δράση ο Σαρούνας Μαρτσιουλιόνης. Έχοντας γίνει γνωστός από την παρουσία του στο ΝΒΑ, ένας δημοσιογράφος της «San Francisco Chronicle» έγραψε στην εφημερίδα για το πρόβλημα που αντιμετώπιζε η εθνική μπάσκετ της Λιθουανίας. Και κάπου εδώ ξεκινάει η ιστορία της πιο «τρελής» και «underground» μπλούζας που φορέθηκε ποτέ στην ιστορία του παγκοσμίου μπάσκετ, σε συνδυασμό με ένα «μάθημα» ψυχής και εσωτερικής δύναμης από τον Δαβίδ ενάντια στον Γολιάθ.



Ο drummer της αμερικανικής μπάντας «Grateful Dead», Μάικι Χάρτ, έτυχε να δει την προσπάθεια των Λιθουανών, δηλώνοντας χαρακτηριστικά «ένας αγώνας για ζωή, ανεξαρτησία και ελευθερία». Σύσσωμα τα μέλη του συγκροτήματος μάζεψαν 5 χιλιάδες δολάρια και βοήθησαν στη δημιουργία μιας μπλούζας που θα είχε τα χαρακτηριστικά χρώματα της Λιθουανίας σε συνδυασμό με έναν.. ανθρώπινο σκελετό που καρφώνει. Ο σκελετός αυτός που ονομάστηκε «Skully», θα κάρφωνε μια φλεγόμενη μπάλα. Το σχέδιο ήταν έμπνευση ενός Νεοϋορκέζου καλλιτέχνη ονόματι, Γκρεγκ Σπάιρς, που ήθελε να περάσει το μήνυμα πως η ομάδα έφτασε από τις στάχτες να είναι πάλι νικήτρια. Ο ενθουσιασμός από τους παίκτες της ομάδας ήταν αναμενόμενα μεγάλος, ενώ συγκεκριμένα ο Σαμπόνις όταν είδε την μπλούζα ανέφερε: «Ουάου. Αυτό είναι πραγματικά ελεύθερη Λιθουανία».

Έτσι λοιπόν, και με αυτά τα δεδομένα η ομάδα της Λιθουανίας κατέφθασε στην Βαρκελώνη για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 ως ανεξάρτητη χώρα έπειτα από 53 χρόνια, και την κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ του 1939. Όλος ο μπασκετικός πλανήτης ήταν φυσικό να ασχολείται με την «Dream Team» και τα αστέρια της Αμερικής. Οι Λιθουανοί ωστόσο, έφτασαν μέχρι και τα ημιτελικά όπου και τους αντιμετώπισαν χωρίς η αναμέτρηση να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αγωνιστικά. Κατάφεραν εντούτοις να ζήσουν το πως είναι να αντιμετωπίζεις την κορυφαία εθνική ομάδα μπάσκετ όλων των εποχών σε μία τόσο μεγάλη διοργάνωση. «Στο μυαλό μας είχαμε το πως θα βγάλουμε καλές φωτογραφίες», είπε αργότερα ο Σαμπόνης.

Η πιο σημαντική στιγμή της «αλλοπρόσαλλής» πορείας τους όμως δεν είχε φτάσει ακόμη. Στον «μικρό» τελικό θα αντιμετωπίσουν την Σοβιετική Ένωση, σε ένα παιχνίδι που οι πολιτικές και κοινωνικές αντιπαραθέσεις «έμειναν» στην άκρη. Σε ολόκληρη τη χρονιά είχαν αναμετρηθεί η μία με την άλλη, άλλες δυο φορές (για τους ομίλους του Ολυμπιακού τουρνουά) με τους Σοβιετικούς να επικρατούν δις. Πως είναι όμως μια ολόκληρη χώρα να βάζει στην άκρη τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζει για έναν αγώνα; Έναν αγώνα που θα άλλαζε για πάντα τον ρου της μπασκετικής της ιστορίας;



Η ομάδα του Βλάντας Γκαράστας, δεν σκεφτόταν τίποτα άλλο πέρα από το μετάλλιο. Ούτε σημαίες, ούτε πολιτικές, ούτε ιδεολογίες, ούτε γλώσσες. Σε ένα κλειστό τακτικά παιχνίδι επικράτησε με 82-78 κατακτώντας το χάλκινο μετάλλιο. Μια νίκη «σύμβολο» για την ιστορία της απέναντι στον πρώην κατακτητή της όντας μια χώρα με 2 εκατομμύρια πληθυσμό και μόλις 2 χρόνια ανεξάρτητη. Η ροκ, κάουντρι, τζαζ, γκόσπελ μουσική που πρέσβευαν οι «Grateful Dead», ενώθηκε με το «κάνκλιου», τις Σουρατίνες και τα έγχορδα για να δημιουργήσει μια χορωδία που θα εισακουστεί σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Στην τελετή της απονομής του μεταλλίου, οι μπλούζες με τον σκελετό στεκόντουσαν περήφανα στα στήθη των «ηρώων» για να πει μετά το τέλος ο Άρβιντας Σαμπόνις: «Το μετάλλιο στη Σεούλ ήταν χρυσό, αλλά αυτό το χάλκινο είναι ολόκληρη η ψυχή μας». Ένα μάθημα ζωής προς όλους τους αδύναμους αυτού του κόσμου πως… impossible is nothing.

Επιμέλεια: Τάσος Μακαρατζής