Τι αλλάζει στο κληρονομικό δίκαιο

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες η νομοπαρασκευαστική επιτροπή με πρόεδρο τον ακαδημαϊκό και επίτιμο καθηγητή του ΕΚΠΑ, Απόστολο Γεωργιάδη, και μέλη δικαστές και καθηγητές Νομικής, περάτωσε το έργο της για τις αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο. Θα παραδώσει το νομοσχέδιο στις 12 Νοεμβρίου, που αφού τεθεί υπό διαβούλευση και ψηφιστεί από την Ολομέλεια της Βουλής θα ισχύσει από το νέο δικαστικό έτος (16-9-2026). Με το νομοσχέδιο τροποποιείται το Ε κεφάλαιο του ΑΚ, που ισχύει από το 1946 και αποτελείται από 326 άρθρα εκ των οποίων παραμένουν σε ισχύ 168, καταργούνται 28, προστίθενται 17 και τροποποιούνται 135 χωρίς να δοθούν λεπτομέρειες με κίνδυνο παραπληροφόρησης, ασαφειών και ανακριβών παραδοχών.

Το κληρονομικό δίκαιο της χώρας μας είναι λατινογενές, αποτελεί εξέλιξη του βυζαντιορωμαικού δικαίου, είναι δίκαιο στατικό χωρίς αλλαγές, γιατί ρυθμίζει σε βάθος χρόνου τις σχέσεις. Κάποιες αλλαγές πρέπει να επανεξεταστούν μετά τη διαβούλευση, φοβάμαι όμως, ότι όπως γίνεται συνήθως δεν θα ληφθούν υπόψη οι σχολιασμοί και παρατηρήσεις.

Κατά τη γνώμη μου η διάταξη που τρέπει τη νόμιμη μοίρα από εμπράγματο δικαίωμα σε ενοχική απαίτηση θα προκαλέσει οικογενειακά και εθνικά προβλήματα, ενώ η αιτιολογία της ρύθμισης αποκαλύπτει ότι γίνεται για οικονομικούς σκοπούς, για ταχύτερη και απρόσκοπτη αξιοποίηση των ακινήτων. Συγκεκριμένα για την εκ διαθήκης διαδοχή η νόμιμη μοίρα για τους αναγκαίους κληρονόμους αποτελεί το ήμισυ της εξ αδιαθέτου μερίδας, επί της οποίας όταν πρόκειται περί ακινήτων αποκτούν κυριότητα. Κατά τα νυν ισχύοντα ο διαθέτης φρόντιζε με τη διαθήκη του να αφήνει στους κληρονόμους περιουσιακά στοιχεία, που ανταποκρίνονταν σε αυτή, οπότε υποβάλλονταν αγωγές για συμπλήρωσή της. Με τη νέα ρύθμιση ο διαθέτης μπορεί να μην αφήσει περιουσιακά στοιχεία σε αναγκαίους κληρονόμους κυρίως σύζυγο εν διαστάσει ή παιδιά από άλλο γάμο, οπότε αυτοί μπορούν με αγωγή να απαιτήσουν τη χρηματική αποτίμηση της νόμιμης μοίρας, που σημαίνει πολυετείς και πολυδάπανους δικαστικούς αγώνες με αβέβαια την τελική είσπραξή της. Μια ενδοοικογενειακή αγωγή συνήθως διαλύει τους οικογενειακούς δεσμούς, γιατί αναγκάζει τα μέλη της οικογένειας να λάβουν θέση υπέρ κάποιου μέρους και δημιουργεί έριδες, που κρατούν τουλάχιστον μια γενιά.

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ισχύοντα, τα χρέη του κληρονομουμένου κληρονομούν κατά τον λόγο της κληρονομικής του μερίδας οι κληρονόμοι του, εκτός αν αποδεχτούν την κληρονομία με το ευεργέτημα της απογραφής. Δηλαδή να ευθύνονται με το ενεργητικό της περιουσίας, που κατόπιν δηλώσεώς τους απογράφεται και εκκαθαρίζεται ή να αποποιηθούν την κληρονομία, που μεταβαίνει στον επόμενο κληρονόμο, που και αυτός μπορεί να αποποιηθεί. Μόνο φέτος είχαμε 60.000 δηλώσεις αποποίησης κληρονομίας. Με το νέο νομοσχέδιο ανατρέπεται άρδην το καθεστώς αυτό και ο κληρονόμος δεν ευθύνεται για τα χρέη του κληρονομουμένου εκτός αν δηλώσει το αντίθετο και ευθύνεται πλέον μόνο η κληρονομική περιουσία, που καθίσταται αυτοδίκαια χωριστή οικονομική οντότητα που με αίτηση του δανειστή ή του κληρονόμου τίθεται υπό εκκαθάριση. Εκκαθαριστής διορίζεται δικηγόρος από το μητρώο εκκαθαριστών, που πρέπει μέσα σε τακτές ημερομηνίες να απογράψει την περιουσία και τα χρέη, να ρευστοποιήσει τα περιουσιακά στοιχεία, να καταρτίσει πίνακα κατατάξεων των δανειστών της κληρονομίας, να ικανοποιήσει τους δανειστές και ό,τι απομείνει να το επιστρέψει στους κληρονόμους. Από τις μέχρι τώρα εκκαθαρίσεις σχολαζουσών κληρονομιών φαίνεται, ότι το σύστημα αυτό παρουσιάζει δυσλειτουργίες, η πράξη όμως θα δείξει την επιτυχία ή όχι του συστήματος αυτού.

Καινοτόμος διάταξη αποτελεί η αναγνώριση κληρονομικού δικαιώματος κατά την πέμπτη τάξη (κληρονόμων) στον σύντροφο του κληρονομουμένου με τον οποίο δεν έχουν συνάψει γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Σύντροφοι θεωρούνται όσοι συζούν μόνιμα σε ελεύθερη συμβίωση τουλάχιστον τρία χρόνια ή χωρίς χρονικό περιορισμό αν έχουν αποκτήσει παιδιά με τον κληρονομούμενο. Σε κάθε περίπτωση θεσπίζεται η δυνατότητα παραμονής για ένα χρόνο του συντρόφου στο σπίτι του κληρονομουμένου. Με τη διάταξη αυτή μπορεί να καταστραγηθεί το κληρονομικό δικαίωμα του δημοσίου κατά την έκτη τάξη επί της κληρονομιάς των ακλήρων. Έτσι ανοίγεται πεδίο δράσης λαμπρό για τους συνήθεις υπόπτους επιτηδείους να οικειοποιούνται νομιμοφανώς τη περιουσία των ακλήρων. Η μόνη λύση είναι να αποδεικνύεται η συντροφικότητα με δημόσιο έγγραφο και όχι με το επισφαλές αποδεικτικό μέσο των μαρτύρων.

Εισάγονται νέοι θεσμοί, όπως των κληρονομικών συμβάσεων, που επιτρέπει στον διαθέτη όσο είναι ακόμη εν ζωή να συμφωνήσει ελεύθερα με τους κληρονόμους του πώς θα μοιραστεί η περιουσία του, η συνδιαθήκη που την υπογράφουν περισσότερα του ενός άτομα, η αποποίηση από μελλοντικής κληρονομίας, η έκτακτη διαθήκη ανάγκης, η κατάργηση της αίρεσης χηρείας με την οποία ο διαθέτης αναγράφει στη διαθήκη ότι εάν η χήρα του ξαναπαντρευτεί χάνει την κληρονομιά και ότι είναι άκυρη η διαθήκη με την οποία ο νοσηλευόμενος στο νοσοκομείο και τρεις μήνες μετά αφήνει περιουσιακά στοιχεία στους νοσηλευτές, γιατρούς και το διοικητή του νοσοκομείου.

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.

Πηγή: Skai.gr