Το ποδόσφαιρο της ποίησης και το ποδόσφαιρο της πρόζας (Sportday / Χρ.Χαραλαμπόπουλος)

Kαποτε, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, αυτός ο μεγάλος Ιταλός δημιουργός που αγάπησε το ποδόσφαιρο, σε αντίθεση με άλλους υποκριτές διανοούμενους του καιρού του, έγραψε ότι υπάρχουν δύο είδη ποδοσφαίρου, η πρόζα και η ποίηση. Σύμφωνα με τον Παζολίνι, οι ευρωπαϊκές ομάδες ανήκουν στην πρόζα. Είναι σκληρές, έχουν σχεδιάσει τα πάντα, βασίζονται σ' ένα είδος «υποχρεωτικής» συλλογικότητας και ορκίζονται στην απόλυτη αλήθεια του συστήματος.
Από την άλλη, οι λατινοαμερικανικές ομάδες είναι όπως η ποίηση. Είναι εύπλαστες, αυθόρμητες, ερωτικές, ατομικές. Οσα χρόνια κι αν πέρασαν από τότε που ο Παζολίνι διατύπωσε αυτή την άποψη, οι διαπιστώσεις του ισχύουν και νομίζω πως δεν πρόκειται να αλλάξουν.

Η Λατινική Αμερική είναι μία άλλη ήπειρος και όχι μόνο ποδοσφαιρικά. Σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή ομάδα που θα είχε πιθανότητες κατάκτησης του Παγκοσμίου Κυπέλλου, θα ήταν αδιανόητο αυτό που συνέβαινε με τη Βραζιλία του '70 ή με τον Σόκρατες το '82. Ο Ζέρσον κάπνιζε δύο πακέτα ημερησίως και αυτόν, όπως και τον τερματοφύλακα Φέλιξ, οι άνθρωποι της Βραζιλίας τους περίμεναν στη φυσούνα, με ένα τσιγάρο αναμμένο, στο ημίχρονο. Και ο μέγας Σόκρατες είναι κοινό μυστικό ότι το έκανε το τσιγαράκι του στα αποδυτήρια.

Οι διαφορές ευρωπαϊκών και λατινοαμερικανικών ομάδων δεν ορίζονται από το τσιγάρο αλλά από ένα πλήθος σημαντικών πραγμάτων, αγωνιστικών και οργανωτικών, που, όσο κι αν δεν θέλει να το δεχθεί κανείς, έχουν βάση την οικονομία. Το τσιγάρο δείχνει ότι ο Λατίνος αντιμετωπίζει το ποδόσφαιρο ως αυτό που είναι. Ως ένα παιχνίδι, σε αντίθεση με τον Ευρωπαίο που προσδίδει στο παιχνίδι μία υπερβολική σοβαρότητα, γεγονός που ευνουχίζει τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα του παιχνιδιού. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο Λατίνος διασκεδάζει περισσότερο το ποδόσφαιρο, με αποτέλεσμα να χαίρεται εξίσου και αυτός που το παρακολουθεί.

Η προσέγγιση των Λατινοαμερικανών στο παιχνίδι, παρά το γεγονός ότι είναι τόσο χαλαρή, δεν τους εμποδίζει από το να ανακαλύπτουν τα μυστικά του παιχνιδιού και να τα αναδεικνύουν. Οι Ευρωπαίοι κάνουν ακριβώς το αντίθετο, γιατί γι' αυτούς το ποδόσφαιρο είναι πρωτίστως ένα μέσο πλουτισμού και δευτερευόντως ένα παιχνίδι. Κι όταν ο χαρακτήρας του ποδοσφαίρου ως παιχνιδιού περνά σε δεύτερο πλάνο, παύει να είναι παιχνίδι. Κατά πάσα πιθανότητα αυτό συμβαίνει με όλα τα πράγματα που παραδίδονται σε μια εμπορευματοποίηση άνευ όρων.

Στην ίδια παγίδα έπεσε και η σύγχρονη τέχνη, που ελάχιστα πλέον λειτουργεί ως αγωγή ψυχής και πολύ περισσότερο ως ένα συμβάν που επιζητεί την προσοχή ή ως επένδυση ιδιαίτερα προσοδοφόρα και «χρήσιμη». Η Ιντερπόλ εκτιμά ότι όλο και περισσότερα χρήματα, τα οποία προέρχονται από παράνομες δραστηριότητες, «ξεπλένονται» μέσω του εμπορίου τέχνης, όπως κατά γενική ομολογία συμβαίνει και στο ποδόσφαιρο.

Ενα γεγονός που μοιάζει αντιφατικό, είναι ότι όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές ομάδες αναζητούν ποδοσφαιριστές από τη Λατινική Αμερική, ποδοσφαιριστές δηλαδή που έχουν χαρακτηριστικά τελείως αντίθετα με αυτά του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Αυτό συμβαίνει διότι η Λατινική Αμερική, οικονομικά, για τους Ευρωπαίους θεωρείται «τρίτος κόσμος» και ακολουθεί τη μοίρα των αναπτυσσόμενων χωρών, που χάνουν τις πρώτες ύλες τους προς όφελος των ανεπτυγμένων, των πλουσίων χωρών.

Μια δυσάρεστη επιπλέον εξέλιξη σε αυτή την ιστορία αφορά στην τάση των ευρωπαϊκών ομάδων να λειτουργήσουν ως προκρούστειες κλίνες στο ποδοσφαιρικό ταλέντο των Λατινοαμερικανών. Τους αναγκάζουν να πειθαρχήσουν στο σύστημα, του οποίου ο πρωταρχικός σκοπός είναι να διασφαλίσει το νικηφόρο αποτέλεσμα –που σημαίνει κέρδη- και έτσι σκοτώνει το θέαμα. Η Λατινική Αμερική τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να κάνει κάποια βήματα στον οργανωτικό τομέα, παίρνοντας μαθήματα από την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Οταν όμως το Κόπα Λιμπερταδόρες γίνει το αδελφάκι του Τσάμπιονς Λιγκ, το ποδόσφαιρο θα έχει πάψει να είναι ένα παιχνίδι.