Ο δίκαιος θρίαμβος του Σάντος (Sportday / Αντώνης Καρπετόπουλος)

Στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μου (Karpetshow@yahoo.gr) πήρα πολλά e-mail που αφορούσαν στη βράβευση του Φερνάντο Σάντος ως καλύτερου προπονητή της χρονιάς. Πρέπει να τονίσω ότι αρκετές από τις ενστάσεις που έγιναν μοιάζουν λογικές. Η ΑΕΚ δεν έπαιξε πέρυσι καταπληκτικό ποδόσφαιρο -για την ακρίβεια έπαιξε χειρότερα από την Ξάνθη. Επίσης, δεν κέρδισε τους τίτλους που πήρε ο Ολυμπιακός του Μπάγεβιτς και δεν έκανε απολύτως τίποτα στην Ευρώπη. Όποιος ενίσταται για τη βράβευση του Σάντος, κάνει λόγο για αποτέλεσμα που βασίζεται στις επικοινωνιακές δυνατότητες της ΑΕΚ. Διαφωνώ. Ο Σάντος όντως έχει προστατευθεί υποδειγματικά από τη διοίκηση της «Ένωσης», όμως βραβεύτηκε δίκαια.

Ο μέσος Έλληνας ποδοσφαιρόφιλος πιστεύει πραγματικά ότι ο προπονητής έχει τεράστιες δυνατότητες παρέμβασης και πως το κοουτσάρισμά του εν πολλοίς κρίνει αγώνες και πρωταθλήματα. Αυτή η αντίληψη στην Ελλάδα είναι σχετικά φρέσκια, είναι της μόδας τα τελευταία είκοσι χρόνια. Παλιότερα, οι προπονητές ήταν συμπαθητικοί αναλώσιμοι κύριοι. Κανείς δεν θυμάται ποιος προπονούσε την ΑΕΚ του Νεστορίδη, τον Θρύλο των έξι σερί πρωταθλημάτων, τον Ηρακλή του Χατζηπαναγή.

Μυστικό

Η ομάδα στην οποία ο ρόλος του προπονητή αποδείχτηκε «κλειδί» ήταν η ΑΕΚ του Ντούσαν Μπάγεβιτς. Η σχεδόν απόλυτη εξουσία που εκχωρήθηκε στον Ντούσαν, όταν γύρισε στην Ελλάδα το 1989, οφειλόταν καθαρά στην έλλειψη διοικητικής ηγεσίας στην ΑΕΚ. Ο Φαίδων Κωνσταντουδάκης, ο Γιώργος Βενετούλιας, ο Ανδρέας Μπόμης, ο Γιάννης Ξενάκης -αρθρογράφοι αρκετά παρεμβατικοί στα θέματα της ΑΕΚ- τόνισαν αρχικά την ανάγκη να γίνει η ΑΕΚ η ομάδα ενός προπονητή (ώστε να διαφέρει από τις υπόλοιπες) και στη συνέχεια εξήγησαν ότι αυτός ο συγκεκριμένος τεχνικός, δηλαδή ο Μπάγεβιτς, έκανε και τη διαφορά. Η ανάδειξη του Ντούσαν σε αληθινό μυστικό της ΑΕΚ άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο βλέπαμε τους προπονητές στην Ελλάδα.

Κύρος

Η σωστή δημοσιογραφική κρίση δεν μας έσωσε πάντως από την υπερβολή. Αίφνης προέκυψε μια σειρά από «προφήτες». Ο Γκούντερ Μπένγκστον. Ο Ιβιτσα Όσιμ. Ο Λιούμπο Πέτροβιτς. Ο Τάις Λίμπρεχτς. Όλοι προβλήθηκαν ως απάντηση στο «μοντέλο Μπάγεβιτς» και όλοι εξαφανίστηκαν γιατί δεν κέρδιζαν, όπως ο Μπάγεβιτς. Στην πραγματικότητα, δεν κέρδιζαν όχι γιατί ήταν χειρότεροι από τον «πρίγκιπα», αλλά γιατί δεν ήξεραν να παίξουν τον σύνθετο ρόλο του προπονητή-διοικητικού παράγοντα, που ο Μπάγεβιτς απέκτησε στην ΑΕΚ με τη δύναμη του κύρους της προσωπικής ιστορίας του. Οι άνθρωποι ήταν προπονητές. Ο Μπάγεβιτς και διοικητικός παράγοντας με κύρος.

Συγκεντρωτισμός

Το κύρος δεν διδάσκεται σε σχολές προπονητών, αλλά άντε να το εξηγήσεις. Πολλές ομάδες δεινοπάθησαν ψάχνοντας τον δικό τους Μπάγεβιτς (ξεχνώντας ότι η περίπτωση του Σέρβου ήταν πολύ ιδιαίτερη για να γίνει κανόνας) και ουκ ολίγοι κομπογιαννίτες προβλήθηκαν ως νέοι Μπάγεβιτς, γιατί δημαγωγούσαν, προέρχονταν από τα σπλάχνα μιας ομάδας, πονούσαν γι' αυτή κ.λπ. Το θετικό της ιστορίας είναι ότι έγινε αντιληπτό πως ένας προπονητής (όταν είναι ο κατάλληλος και όχι κάποιος απλώς καταρτισμένος) μπορεί να κάνει τη διαφορά. Το κακό, ότι η προσοχή στράφηκε τόσο πολύ στους προπονητές, με αποτέλεσμα να ξεχάσουμε το αυτονόητο: ότι δηλαδή τα αποτελέσματα έρχονται όταν υπάρχουν διοικητική οργάνωση και χρήματα. Ο ίδιος ο Μπάγεβιτς, μολονότι ήταν εξαιρετικός διοικητής εκεί όπου έμεινε ξεκρέμαστος, έμπλεξε με τη μουρμούρα της εξέδρας (και στον Ολυμπιακό και στον ΠΑΟΚ) ακριβώς γιατί δούλεψε (και κρίθηκε) περισσότερο ως παράγοντας παρά ως τεχνικός. Ο συγκεντρωτισμός του τον έφερε συχνά στην μπούκα του κανονιού.

Λογική

Η περσινή σεζόν της ΑΕΚ και του Σάντος έφερε μια σταλιά λογικής. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ο Σάντος πέρυσι απέκτησε τους παίκτες που θα ήθελε. Απλώς παρέλαβε και προσέλαβε παίκτες δίχως την πολυτέλεια των επιλογών. Τι έκανε με όλους αυτούς; Δούλεψε. Τόσο πολύ και τόσο σκληρά, με αποτέλεσμα να μεταμορφώσει μία ομάδα που διασυρόταν στα φιλικά του καλοκαιριού σε ένα αξιόπιστο σύνολο που διεκδίκησε το πρωτάθλημα και το έχασε στις λεπτομέρειες. Ενα σύνολο που φέτος δυνάμωσε και συνεχίζει να παλεύει, ποντάροντας στην αγωνιστική βελτίωσή του.

Άψογα

Οι παίκτες ανακήρυξαν τον Σάντος προπονητή της χρονιάς, γιατί αναγνώρισαν ότι έκανε άψογα τη δουλειά του. Η οποία δεν είναι να κερδίζει τα ματς κάνοντας από τον πάγκο ταρζανιές, αλλά να δίνει στην ομάδα μια αγωνιστική ταυτότητα -για να είμαι ακριβής την πρέπουσα αγωνιστική ταυτότητα. Η ΑΕΚ δεν είναι η «ομάδα του Φερνάντο Σάντος». Αν ο Σάντος είχε χρηματοδότη τον Αμπράμοβιτς, θα έφτιαχνε μια άλλη ομάδα. Η ΑΕΚ είναι η ομάδα στην οποία ο Σάντος δουλεύει. Δεν τη διοικεί και δεν κάνει σε αυτή ό,τι γουστάρει. Απλώς δουλεύει. Υποδειγματικά.

Παιδαγωγικά

Οι παίκτες βράβευσαν τον Σάντος για την υποδειγματική δουλειά του και όχι για την υπέρβαση του ρόλου του. Γιατί στήριξε τους ποδοσφαιριστές του και δεν τους έβγαλε άχρηστους, όπως άλλοι που επίσης δούλεψαν σε συλλόγους με οικονομικά προβλήματα. Γιατί τους βοήθησε να γίνουν καλύτεροι, γιατί τους διαχειρίστηκε σαν παιδαγωγός. Τον βράβευσαν γιατί τον είδαν να στήνει μια ομάδα σε δύο άπειρους δανεικούς από την Πόρτο (τον Ασουνσάο και τον Αλβες), γιατί θα ήθελαν να είναι στη θέση του Λυμπερόπουλου και του Κατσουράνη που έκαναν καταπληκτικό πρωτάθλημα, γιατί κατάλαβαν ότι ο Πορτογάλος δάσκαλος βασίζει τις επιτυχίες όχι στη βοήθεια του καλού πατερούλη προέδρου, αλλά στη σκληρή δουλειά.

Μοίρα

Ο Φερνάντο Σάντος (μετά τον Ντούσαν Μπάγεβιτς, ο οποίος μας έπεισε για την καθοριστικότητα της παρουσίας του προπονητή-αφεντικού) μας έδειξε με το άριστο της περσινής του παρουσίας ότι η δουλειά του προπονητή δεν σχετίζεται με το τελικό αποτέλεσμα, αλλά με κάτι σπουδαιότερο: με τον σεβασμό των αναγκών της εταιρείας για την οποία δουλεύει. Ο Σάντος έκανε τη δυσκολία της ΑΕΚ δύναμη του γκρουπ και κατέδειξε ότι δουλεύοντας (και όχι ψάχνοντας δικαιολογίες ή απαιτώντας) μπορείς να αλλάξεις την προδιαγεγραμμένη μοίρα μιας ομάδας.

Μάθημα

Με την ευκαιρία της βράβευσής του, στο όνομα όλων εκείνων που δεν πιστεύουν σε θαυματοποιούς, σατανάδες του πάγκου, σκληρούς αφέντες κ.ά., τον ευχαριστώ πάρα πολύ για το μάθημα που μας έδωσε...

Κρίμα

Η Ουρουγουάη αποκλείστηκε από την Αυστραλία στα πέναλτι και το Μουντιάλ της Γερμανίας έχασε μια ατραξιόν. Μπορεί το ποδόσφαιρο των «σελέστε» να έχει σταματήσει να βγάζει τα ταλέντα που έβγαζε, μπορεί οι μεγάλες μέρες να έχουν περάσει σχεδόν ανεπιστρεπτί, αλλά οι Ουρουγουανοί στη Γερμανία δεν θα περνούσαν απαρατήρητοι. Ακόμα και στα Παγκόσμια Κύπελλα, στα οποία δεν έχουν κάνει απολύτως τίποτα, αφήνουν πίσω την ανάμνηση μιας παράξενης ομάδας, που τρομάζει το φαβορί με την ιστορία και την παράδοσή της: η Ουρουγουάη κάνει ό,τι ακριβώς δεν μπορεί να κάνει η Αυστραλία, δημιουργεί δηλαδή την ψευδαίσθηση του ακατόρθωτου στους ρομαντικούς. Από τη στιγμή που στα Μουντιάλ οι εκπλήξεις έγιναν κανόνας, η απουσία της Ουρουγουάης είναι μεγάλη υπόθεση: χάνεται μία ομάδα που έχει στο DΝΑ της την πιθανότητα να φέρει τα πάνω κάτω.

Στο τελευταίο Παγκόσμιο Κύπελλο, οι Ουρουγουανοί ήταν πρωταγωνιστές σε εκείνο το απίθανο 3-3 με τη Σενεγάλη. Δεν παράτησαν το ματς, αν και έχαναν με 3-0 από τους υπέροχους Αφρικανούς, όπως δεν είχαν παρατήσει ούτε τα ματς με τους Γάλλους και τους Δανούς. Τους Γάλλους, μάλιστα, οι οποίοι ήταν και παγκόσμιοι πρωταθλητές, τους είχαν υποχρεώσει σε μια λευκή ισοπαλία, η οποία προκάλεσε τον αποκλεισμό τους ύστερα από ένα ψυχωμένο παιχνίδι. Τέτοια κάνουν. Το 1990 στην Ιταλία φρέναραν την πολύ φιλόδοξη Ισπανία και λύσσαξαν στην κλοτσιά τους γηπεδούχους στο «Ολίμπικο» πριν αποκλειστούν από τον Σκιλάτσι. Το 1986 συνήλθαν σε χρόνο μηδέν από την «εξάρα» από την καταπληκτική Δανία και πούλησαν ακριβά το τομάρι τους στο ντέρμπι με την τελική νικήτρια του τουρνουά Αργεντινή, από την οποία έχασαν μόνο με 1-0, σε ένα ματς που είχε μια ντουζίνα σκληρά μαρκαρίσματα.

Στα Παγκόσμια Κύπελλα πρέπει να παίρνουν μέρος δύο λογιών ομάδες: αυτές που πάνε για να κερδίσουν το τρόπαιο και αυτές που πάνε να υπερασπιστούν μια φανέλα, προσπαθώντας να κάνουν ζημιές. Η Ουρουγουάη είναι η «βασίλισσα» των ομάδων της δεύτερης κατηγορίας. Η απουσία της θα κάνει πολλές μπλαζέ υποψήφιες πρωταθλήτριες να ξεφυσήσουν από ανακούφιση: αυτή η μπάντα των «κακοποιών», που γράφει στα παλιά της τα παπούτσια έννοιες όπως «σεβασμός στα φαβορί» και «προσοχή στους μεγάλους παίκτες» και δεν ψαρώνει από τους προβολείς των πανηγυριών, είναι κακό συναπάντημα...