Οι αλλαγές στο μοντέλο του οπαδού και ο χουλιγκανισμός (Sportday / Χρ.Χαραλαμπόπουλος)

Οι κοινωνιολόγοι του αθλητισμού εκτιμούν ότι σε περιόδους μετάβασης, όπως αυτές που βιώνουμε σήμερα, στις οποίες αλλάζουν τα χαρακτηριστικά των ομάδων, συχνά παρατηρείται έξαρση του χουλιγκανισμού

Νομίζω ότι παρακολουθώντας ποδόσφαιρο, σπάνια δίνουμε τη σπουδαιότητα που αναλογεί στις αλλαγές που παρουσιάζονται στο περιβάλλον του δημοφιλέστερου αθλήματος του κόσμου. Δεν εννοώ τόσο τις αγωνιστικές αλλαγές, οι οποίες σημειώνονται με την εισαγωγή νέων συστημάτων, ή τις αλλαγές κανονισμών, παρ' όλο που έχουν επιδράσει σημαντικά στη φυσιογνωμία του. Για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι το 1993 ο καθαρός χρόνος του παιχνιδιού ήταν γύρω στα 30’, ενώ σήμερα έχει διπλασιαστεί, κάνοντας το παιχνίδι σαφώς πιο γρήγορο.

Όπως επίσης τα χιλιόμετρα που καλύπτουν οι ποδοσφαιριστές. Ο αρχηγός εκείνης της πολύ μεγάλης ομάδας της Βραζιλίας του 1982, ο Σόκρατες, ένας από τους σπουδαιότερους Βραζιλιάνους γιατρούς σήμερα, υπολογίζει ότι οι σημερινοί ποδοσφαιριστές καλύπτουν τρεις φορές περισσότερα χιλιόμετρα μέσα στο παιχνίδι απ' όσα το 1970. Πιστεύω ότι πέρα από τις αγωνιστικές αλλαγές, υπάρχουν και άλλες, εξίσου σημαντικές, οι οποίες επιδρούν στη φυσιογνωμία του αθλήματος και στη σχέση των οπαδών-φιλάθλων με τις ομάδες. Είναι, νομίζω, κατανοητό στον καθέναν ότι από τη στιγμή που το ποδόσφαιρο εισήλθε ως επιχειρηματική δραστηριότητα στο πλαίσιο των οικονομικών κανόνων της παγκοσμιοποίησης –με τη βοήθεια της τηλεόρασης και του νόμου Μποσμάν- άλλαξαν τα δεδομένα για τις ομάδες. Οικονομικά και αγωνιστικά.
Το 1991 μόλις 20 χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο, για παράδειγμα, μετέδιδαν παιχνίδια του αγγλικού πρωταθλήματος. Τώρα, είναι περισσότερες από 150. Ανάλογη επέκταση έχουν γνωρίσει τόσο το ισπανικό όσο και το ιταλικό ποδόσφαιρο. Αυτό το γεγονός, ανάμεσα στις άλλες επιπτώσεις, διεύρυνε και τη βάση των οπαδών-πελατών και τη σχέση των οπαδών με τις ομάδες. Αυτή η αλλαγή δεν έχει συντελεσθεί στον ίδιο βαθμό σε όλες τις χώρες. Μπορεί να παρατηρηθεί με μεγαλύτερη ευχέρεια στις νέες περιοχές επέκτασης του ποδοσφαίρου, όπως η Ν.Α. Ασία ή σε χώρες που οι ομάδες τους έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα επέκτασης εκτός των εθνικών συνόρων. Φέρνω στον νου μου το βιβλίο του Αγγλου συγγραφέα Νικ Χόρνμπι με τίτλο «Fever Pitch» (έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά και κυκλοφορεί με τον τίτλο «Ο ΠΥΡΕΤΟΣ ΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣ» από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα»).

Ο Χόρνμπι, ένας δεδηλωμένος οπαδός της Αρσεναλ, στο βιβλίο περιγράφει την εμμονή στην οποία είχε παραδοθεί για χρόνια, οργανώνοντας τη ζωή του γύρω από τις ημερομηνίες των εντός έδρας –κυρίως– παιχνιδιών της Αρσεναλ. Μια εμμονή στην οποία θυσίασε μέρος της κοινωνικότητάς του, όπως το γεγονός ότι προτιμούσε ένα παιχνίδι της αγαπημένης του ομάδας, αντί να παρευρεθεί στον γάμο ενός φίλου του. Μέχρι τώρα, οι κοινωνιολόγοι πίστευαν ότι το μοντέλο του οπαδού που ο Χόρνμπι περιέγραφε ήταν παγκόσμιο και σταθερό. Η σύγχρονη πραγματικότητα δείχνει ότι αν κάτι τέτοιο συνέβαινε, δεν ισχύει πλέον. Το οπαδικό μοντέλο που περιγράφει ο Χόρνμπι πεθαίνει, εν μέρει λόγω των φαινομένων τύπου Μπέκαμ.

ΟπωΣ ακριβΩΣ η Μέριλιν Μονρόε και ο Τσάρλι Τσάπλιν, έτσι και ο Μπέκαμ είναι μια εικόνα που ξεπερνά τα φράγματα της γλώσσας και τα σύνορα. Ο τρόπος με τον οποίο οι φίλοι του αθλήματος μπαίνουν στο ποδόσφαιρο, στις νέες περιοχές επέκτασης, είναι διαφορετικός σε σχέση με εκείνον των οπαδών της Ευρώπης. Στο ποδόσφαιρο τους ελκύουν οι μεγάλοι σταρ, που πολύ συχνά τους ακολουθούν όταν αλλάζουν φανέλα.

Σύμφωνα με μία έρευνα της εταιρείας παροχής αθλητικών συμβούλων FutureBrand, ένα ποσοστό 30% οπαδών εκτός Ευρώπης δεν ακολουθούν την ομάδα, αλλά τον ποδοσφαιριστή-σταρ. Το μοντέλο του οπαδού που περιέγραφε ο Χόρνμπι ξεφτίζει, όμως, ακόμα και στην Ευρώπη. Παλαιότερα, οι φίλαθλοι υποστήριζαν την ομάδα της περιοχής τους, όσο αυτή είχε πιθανότητες να διακριθεί.

Τα πολλά χρήματα που μπήκαν στο ποδόσφαιρο δημιούργησαν οικονομικούς γίγαντες με πολλά μεγάλα ονόματα στο ρόστερ τους και οικονομικούς νάνους που έχουν μέτριους και άγνωστους ποδοσφαιριστές. Οι αλλαγές αυτές ήδη έχουν αρχίσει να γίνονται αισθητές και στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, ο Ολυμπιακός συγκεντρώνει περισσότερο κόσμο στο γήπεδο της Κέρκυρας απ' όσο η ίδια η ομάδα του νησιού, πράγμα που μπορεί να συμβαίνει και με τον ΠΑΟ.

Η αλλαγή στο οπαδικό μοντέλο προκαλείται και από τη μετεξέλιξη των ομάδων σε επιχειρήσεις που επιζητούν μια «πελατειακή» βάση με τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτά που είχε παλιότερα. Οι εκπρόσωποι του παλιού οπαδικού μοντέλου νιώθουν την πίεση που τους ωθεί έξω από το πλάνο, με αποτέλεσμα πολλές φορές να αντιδρούν βίαια, προσπαθώντας να «υπερασπιστούν» χώρο και προνόμια.
Οι κοινωνιολΟγοι του αθλητισμού εκτιμούν ότι σε περιόδους μετάβασης, όπως αυτές που βιώνουμε σήμερα, στις οποίες αλλάζουν τα χαρακτηριστικά των ομάδων, συχνά παρατηρείται έξαρση του χουλιγκανισμού. Σαν ένας τελευταίος σπασμός ενός άγριου ζώου που πεθαίνει και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο αντιδρά. Ενας σπασμός που είναι επικίνδυνος και πρέπει να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα και ψυχραιμία.