Δέκα χρόνια που άλλαξαν το πρόσωπο του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου (Sportday / Χαραλαμπόπουλος

Πριν από τον Μποσμάν είχε προηγηθεί στην Αγγλία το 1959 ο Τζορτζ Ιστχαμ,
που μπορεί να μη δικαιώθηκε από το ανώτατο δικαστήριο της Αγγλίας, αλλά στην εκδίκαση της προσφυγής του ακούστηκε ο όρος «ελεύθερος» ποδοσφαιριστής

Αυτόν τον Δεκέμβριο συμπληρώνονται δέκα χρόνια από τότε που το ευρωπαϊκό δικαστήριο δικαίωσε την προσφυγή ενός άσημου Βέλγου ποδοσφαιριστή, του Ζαν Μαρκ Μποσμάν, που άλλαξε δραστικά το πρόσωπο του ευρωπαϊκού, αλλά και του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Θυμίζω τι είχε συμβεί, σε γενικές γραμμές. Ο Μποσμάν είχε συμβόλαιο με την ομάδα της Λιέγης, που αγωνιζόταν στη δεύτερη κατηγορία του βελγικού πρωταθλήματος.

Όμως, παρά το γεγονός ότι το συμβόλαιό του είχε λήξει, ο Μποσμάν, σύμφωνα με τους νόμους που ίσχυαν τότε, δεν είχε το νομικό δικαίωμα να μεταγραφεί σε άλλη ομάδα, αν προηγουμένως δεν αποζημιωνόταν η πρώην ομάδα του, η Λιέγη. Αυτή ήταν η πρακτική που ακολουθούσαν όλες οι χώρες του κόσμου. Μια πρακτική που δεν είχε εφαρμογή σε κανένα άλλο επάγγελμα. Πάνω σ' αυτό το «ασυμβίβαστο» και στην ελευθερία της κυκλοφορίας των προσώπων στην Ε.Ε., όπως θεσπίστηκε με την Ενιαία πράξη του 1988, βάσισε την προσφυγή του ο Βέλγος ποδοσφαιριστής, παρ' ότι δεν θα μπορούσε να βρίσκει εφαρμογή σε κανένα άλλο επάγγελμα του κόσμου. Και δικαιώθηκε.

Βέβαια, πριν από τον Μποσμάν είχε προηγηθεί στην Αγγλία το 1959 ο Τζορτζ Ιστχαμ, που μπορεί να μη δικαιώθηκε επί της ουσίας από το ανώτατο δικαστήριο της Αγγλίας, αλλά στην εκδίκαση της προσφυγής του, τότε και για πρώτη φορά, ακούστηκε ο όρος «ελεύθερος» ποδοσφαιριστής. Πριν από δύο χρόνια δημοσιοποιήθηκε στην Αγγλία μία μελέτη δύο καθηγητών πανεπιστημίου που δείχνει τις βλαβερές συνέπειες που είχε για μια πλευρά του ποδοσφαίρου η απόφαση Μποσμάν.

Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, η αθρόα εισροή ξένων ποδοσφαιριστών στο αγγλικό πρωτάθλημα περιόρισε τις ευκαιρίες των Αγγλων ποδοσφαιριστών να αγωνιστούν στις ομάδες της χώρας τους, ενώ παράλληλα αποτέλεσε φραγμό και στην εξέλιξη των νεαρών ταλαντούχων Αγγλων ποδοσφαιριστών. Ο δρ Τζον Γουίλσον του πανεπιστημίου Σεντ Αντριους και ο δρ Τζον Γκοντάρντ του πανεπιστημίου της Ουαλίας μελέτησαν μεταγραφικά στοιχεία του αγγλικού ποδοσφαίρου από το ’96 και μετά, αλλά στα συμπεράσματα της μελέτης τους επισημαίνουν ότι είναι πολύ πιθανό η απόφαση Μποσμάν να έχει προκαλέσει παρόμοια προβλήματα και σ' άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με τη μελέτη των δύο καθηγητών, οι ποδοσφαιριστές που αγωνίζονταν σε αγγλικές ομάδες και οι οποίοι δεν είχαν γεννηθεί σε Αγγλία (περιλαμβάνονται και η Ουαλία με τη Σκωτία) και Βόρεια Ιρλανδία αποτελούσαν το ’86 ποσοστό 2,8%. Το 2001, το ίδιο ποσοστό είχε φτάσει το 11,7% και την επόμενη χρονιά άγγιξε το 13%. Την ίδια περίοδο, ο συνολικός αριθμός των επαγγελματιών ποδοσφαιριστών που αγωνίζονταν στην Πρέμιερσιπ και τις υπόλοιπες τρεις κατηγορίες του αγγλικού πρωταθλήματος αυξήθηκε κατά 61,5% κι έφτασε συνολικά τους 3.405 επαγγελματίες από 2.106.

Στη μελέτη τους οι δύο καθηγητές σημειώνουν ότι η μαζική εισροή ξένων ποδοσφαιριστών στο αγγλικό πρωτάθλημα είχε καθοριστική επίδραση στην καριέρα των νεαρών Αγγλων ποδοσφαιριστών, η πλειονότητα των οποίων «αναγκάστηκε» να μετακομίσει σε ομάδες μικρότερων κατηγοριών προκειμένου να δουν την καριέρα τους να συνεχίζεται. Στη μελέτη διαπιστώνεται ότι στα χρόνια ανάμεσα στο 1986 και το 1991 το 44,2% όλων των επαγγελματιών ποδοσφαιριστών άλλαζε σύλλογο μέσα σε μια πενταετία, ενώ δέκα χρόνια αργότερα το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 59%.

Από τα στοιχεία της μελέτης προκύπτει ότι οι περισσότεροι Αγγλοι ποδοσφαιριστές όταν εγκατέλειπαν μια ομάδα εντάσσονταν σε ομάδα μικρότερης κατηγορίας από εκείνη που άφηναν, προκειμένου να συνεχίσουν την καριέρα τους. Παρατηρείται επίσης η αύξηση των μεταγραφών έγχρωμων ποδοσφαιριστών που δεν είχαν την αγγλική υπηκοότητα. Το ποσοστό αυτό ήταν 7,6% το 1986 κι ανέβηκε στο 13,8% το 1997. Οι δύο καθηγητές επίσης παρατήρησαν ότι πολλοί έγχρωμοι νεαροί ποδοσφαιριστές, που είχαν την αγγλική υπηκοότητα, είχαν λιγότερες ευκαιρίες από άλλους λευκούς συνομηλίκους τους, οι οποίοι ήταν μάλιστα και κατώτερης αγωνιστικής αξίας, ένδειξη κι όχι απόδειξη ρατσιστικής αντιμετώπισης στο αγγλικό ποδόσφαιρο.

Ενα ακόμα από τα συμπεράσματα της μελέτης δείχνει ότι οι ποδοσφαιριστές ενός συλλόγου που άλλαζε προπονητή είχαν 50% περισσότερες πιθανότητες να εγκαταλείψουν τον σύλλογό τους μέσα σ' ένα χρόνο από την αλλαγή του προπονητή, σε σχέση με άλλους συναδέλφους τους που συνέχιζαν την καριέρα τους σε μια ομάδα με τον ίδιο προπονητή.

Στα συμπεράσματα της μελέτης σημειώνεται ακόμα ότι η αλλαγή οπτικής στους ανιχνευτές ταλέντων, που άρχισαν να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε νεαρούς ποδοσφαιριστές εκτός Αγγλίας, περιόρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό την πιθανότητα ενός γηγενούς νεαρού ποδοσφαιριστή να τελειώσει την καριέρα του στον σύλλογο που τον ανέδειξε, σε σχέση με τη δεκαετία του ’80. Στη μελέτη των δύο καθηγητών δεν γίνεται αναφορά στον οικονομικό αντίκτυπο που είχε η απόφαση Μποσμάν για το αγγλικό ποδόσφαιρο, αλλά και γενικότερα για το ποδόσφαιρο στη γηραιά ήπειρο.
Οικονομικά στοιχεία γι' αυτήν την παράμετρο μας έδωσαν οι ετήσιες εκθέσεις της εταιρείας Deloitte & Touch, σύμφωνα με τις οποίες το 2003 ποσοστό 58,3% των χρημάτων που ξοδεύτηκαν για μεταγραφές από τις ομάδες της Πρέμιερσιπ και της πρώτης κατηγορίας αφορούσε ξένους ποδοσφαιριστές. Με την απόφαση Μποσμάν, η εξουσία της διαπραγμάτευσης του συμβολαίου πέρασε από τις ομάδες στους ποδοσφαιριστές, με αποτέλεσμα να εκτιναχθεί στα ύψη η τιμή τους και να αποκτήσουν μεγάλη εξουσία -και χρήμα- οι μάνατζερ των ποδοσφαιριστών.
Στην Ελλάδα, παρ' όλο που έχουμε τόσους πολλούς που ενδιαφέρονται για το καλό του ελληνικού ποδοσφαίρου, δεν είδαμε κανέναν να προσπαθεί να καταγράψει τα αποτελέσματα που είχε στο ελληνικό ποδόσφαιρο η απόφαση Μποσμάν, δέκα χρόνια μετά.