Οι δύο λύκοι και οι «ομορφιές» (Sportday / Χρίστος Χαραλαμπόπουλος)

Είναι πρωτοφανή γεγονότα οι «ομορφιές» που έγιναν την περασμένη Κυριακή στα ποδοσφαιρικά πρωταθλήματα; Οχι φυσικά. Τέτοια έργα τέχνης γίνονταν και θα εξακολουθήσουν να γίνονται όσο υπάρχει «κοινό» που τα αγοράζει ή τα ανέχεται και «δημιουργοί» που βγάζουν από αυτά το «ψωμάκι» τους ή άντε το παντεσπάνι τους. Γιατί, λοιπόν, υπάρχουν κάποιοι με... περιορισμένη αισθητική, που δεν μπορούν να εκτιμήσουν... το ωραίο και φωνάζουν; Τι θέλουν τέλος πάντων;

Ενα ποδόσφαιρο στο οποίο όλα θα ακολουθούν τον δρόμο τους, μια βαρετή ευθεία σε έναν σύγχρονο δρόμο, χωρίς διαφορετικές παραστάσεις και εκπλήξεις; Χωρίς σαμαράκια και κλειστές στροφές με περιορισμένη ορατότητα; Τι στο καλό θέλουν; Ολοι οι τοίχοι να έχουν το ίδιο χρώμα και όλα τα φαγητά να είναι ανάλατα; Ενα σχολείο χωρίς κοπάνες, ένα γάμο χωρίς απιστίες; Ή μήπως φωνάζουν για τις «ομορφιές» από ζήλια, επειδή δεν μπορούν να φτιάξουν τέτοια έργα και να τα κονομήσουν από την εκμετάλλευσή τους; Η αλήθεια είναι ότι αυτοί που φωνάζουν το έχουν το ελαττωματάκι τους.

Νομίζουν ότι όλα πρέπει να γίνονται σύμφωνα με τους κανόνες και να είναι «καθαρά». Δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν την εφευρετικότητα και την εξυπνάδα όσων μπορούν να «ζωγραφίζουν» και να δίνουν άλλη διάσταση στο παιχνίδι, ανατρέποντας τους κανόνες. Αυτό ακριβώς είναι η «ομορφιά». Η υπέρβαση. Το αναποδογύρισμα. Το «άσο» ημίχρονο, «διπλό» τελικό. Αυτό κρατάει ζωντανό το παιχνίδι. Και τους καλλιτέχνες. Για ποιον λόγο νομίζετε ότι ζει ο καλλιτέχνης; Για το χειροκρότημα. Για την επιβράβευση. Για μια επιτυχημένη παράσταση. Η «ομορφιά» αξίζει όσο είναι σπάνια. Μια–δυο φορές τον χρόνο. Μια «ομορφιά» κρυμμένη δεν έχει καμιά αξία. Αν δεν τη βγάλεις στη γύρα να τη δει ο κόσμος, να την εκτιμήσει, τότε γιατί να κουραστείς να τη φτιάξεις; Το «όμορφο» ελληνικό ποδόσφαιρο, που θα γίνει ακόμα ωραιότερο όταν οι ελληνικές ομάδες μπουν στο Στοίχημα, θυμίζει την παραβολή που διηγείται στον εγγονό του ο γέρος Ινδιάνος. Την παραβολή με τους δύο λύκους που ζουν μέσα στον κάθε άνθρωπο.

Ο ένας είναι κακός, μνησίκακος, πλεονέκτης, ψεύτης, αμοραλιστής, απατεώνας, δειλός, εκδικητικός. Ο άλλος είναι προσηνής, καλόβολος, τίμιος, θαρραλέος, ευθύς, με αρχές, γενναιόδωρος. Αυτοί οι δύο λύκοι παλεύουν διαρκώς μέσα στον άνθρωπο και κάποια στιγμή είναι δεδομένο ότι ο ένας θα επικρατήσει. Οταν ο εγγονός ρωτά τον παππού που διηγείται την παραβολή ποιος λύκος κερδίζει, ο γερο-Ινδιάνος απαντά «αυτός που ταΐζεις». Ο λύκος που ταΐζουμε στο ελληνικό ποδόσφαιρο είναι πάντα ο πρώτος.

Γιατί τον ταΐζουμε όταν «εκπαιδεύουμε» τον φίλαθλο να θεωρεί υποχρέωση του προέδρου της ομάδας να την «προστατεύσει» από τη διαιτησία. Οταν θεωρούμε ότι το ελληνικό ποδόσφαιρο σηκώνει παρεμβάσεις κάθε μορφής, είτε από παράγοντες είτε από την πολιτεία. Οτι το παιχνίδι είναι φέουδο εκείνου που κάθε φορά έχει τη δύναμη, την εξουσία. Ταΐζουμε τον λύκο όταν δημιουργούμε αθλητικό ήθος σαν κι αυτό του προέδρου του Ολυμπιακού, που δεν νιώθει την ανάγκη –έστω για τα μάτια του κόσμου– να τιμωρήσει τους ποδοσφαιριστές της ομάδας του για την αδιαφορία τους. Ή όταν η διοίκηση του ΠΑΟ σιγοσφυρίζει αδιάφορα στο άκουσμα της λέξης «συνιδιοκτησία».

Οταν ο φίλαθλος μαθαίνει να συμβιώνει με το αθάνατο μότο που συνοψίζει την πεμπτουσία της παραγοντικής καλλιτεχνίας «ο Ολυμπιακός και το Αιγάλεω να κερδάνε και όλοι οι άλλοι να πάνε να…». Οταν ο φίλαθλος θεωρεί ότι η ομάδα του είναι το εργαλείο ικανοποίησης των αρρωστημένων παθών και της μνησικακίας του. Οταν ο φίλαθλος θεωρεί επιβεβλημένη την αυτοδικία (αφού η πολιτεία δεν τιμωρεί τον ΠΑΟ για τη συνιδιοκτησία, αξίζει να κάτσουμε να χάσουμε για να πέσει ο ΟΦΗ). Ετσι είναι. Οσο ταΐζουμε τον πρώτο λύκο τόσο θα πληθαίνουν τα ψοφίμια. Να μην παραπονιόμαστε μετά, λοιπόν, επειδή βρομάει ο τόπος.

Ο τελευταίος οπαδός του Κέινς

Mπορεί και να είναι υπερβολή ο χαρακτηρισμός του Κένεθ Γκαλμπρέιθ ως τελευταίου οπαδού του Κέινς, αλλά ο Καναδός οικονομολόγος –θα πάρει αργότερα την αμερικανική υπηκοότητα–, που άφησε ένα «πληθωριστικό» σύμπαν το περασμένο Σάββατο σε ηλικία 97 ετών, θεωρήθηκε ο πιο συνεπής κεϊνσιανιστής. Ο Γκαλμπρέιθ, ανεξάρτητα από την οικονομική σχολή στην οποία πιστεύει ο καθένας, ήταν ο μεγαλύτερος οικονομολόγος του 20ού αιώνα. Καθηγητής του Χάρβαρντ από το 1949, δίδαξε και σε άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Αμερικής, αλλά και στο πανεπιστήμιο του Τορόντο.

Οι κοινωνικές επιπτώσεις και οι προεκτάσεις της πολιτικής οικονομίας κυριάρχησαν σε ολόκληρο το έργο του. Το κορυφαίο σύγγραμμά του υπήρξε «Η κοινωνία της αφθονίας», που εκδόθηκε το 1958, στο οποίο στιγμάτιζε τις κοινωνικές υπηρεσίες και το σύστημα δημόσιας παιδείας των ΗΠΑ, που ήταν πολύ χαμηλού επιπέδου, παρά την ευμάρεια και την αφθονία παραγωγής καταναλωτικών προϊόντων. Οντας σταθερός πολέμιος του νεοφιλελευθερισμού και ο κυριότερος εκφραστής της φιλελεύθερης πολιτικής και οικονομικής σκέψης, υπήρξε πολέμιος του θατσερισμού και της οικονομικής πολιτικής του Ρίγκαν, ενώ τάχθηκε σθεναρά κατά των επεμβάσεων σε Βιετνάμ και Ιράκ. Ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του «ευαγγελιστή του κεϊνσιανισμού», δηλαδή του κρατικού παρεμβατισμού και των κρατικών δαπανών για την καταπολέμηση της ανεργίας, και μαζί με τον Κίσινγκερ επηρέασαν όσο κανείς άλλος την αμερικανική πολιτική.

Το μεγάλο του προσόν ήταν η ικανότητά του να εκλαϊκεύει πολύ δύσκολες οικονομικές θεωρίες και να πραγματοποιεί εύστοχες οικονομικές προβλέψεις, όπως την πτώση του δείκτη Ντάου Τζόουνς το 1996. Σχεδόν σε ολόκληρο το έργο του επιχειρηματολογούσε για την καταστροφική ύπαρξη –και διεύρυνση– του χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών. Το τελευταίο βιβλίο του, «Τα οικονομικά της αθώας απάτης» (κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Λιβάνη), καταγγέλλει τον γιγαντισμό των επιχειρήσεων που κυβερνούν, ανεξέλεγκτες, τον κόσμο. Διετέλεσε σύμβουλος και λογογράφος αρκετών δημοκρατικών Αμερικανών προέδρων, όπως ο Ρούζβελτ, ο Τρούμαν, ο Κένεντι, ο Τζόνσον και ο Κλίντον. Ηταν δάσκαλος και στενός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου και είχε διαδραματίσει βασικό ρόλο στην απελευθέρωση του Παπανδρέου από τη χούντα. Μία από τις πιο γνωστές φράσεις του ήταν εκείνη με την οποία υποστήριζε ότι «υπάρχουν δύο ειδών προφήτες. Αυτοί που δεν ξέρουν και αυτοί που δεν ξέρουν ότι δεν ξέρουν».