Η Αρσεναλ και η «εργασιακή ηθική» του αγγλικού ποδοσφαίρου (Sportday / Αλέξης Σπυρόπουλος)

Ο Άγγλος έχει τη δική του, πολύ ιδιαίτερη σε σχέση με την ηπειρωτική Ευρώπη, αίσθηση σεβασμού απέναντι στην Αρχή. Σέβεται τον αστυνομικό, σέβεται τη «Do not litter» πινακίδα, σέβεται τον προπονητή. Ο Άγγλος ποδοσφαιριστής έχει άλλον δεσμό με τον προπονητή του. Είναι πιο δεκτικός στις εντολές. Ισως (και) επειδή, εκεί, τα κλαμπ δεν απολύουν τον προπονητή για ψύλλου πήδημα.

Ο Βενγκέρ, όταν πήγε να δουλέψει στο Λονδίνο δέκα χρόνια πριν, μόνον τότε άκουσε για πρώτη φορά στη ζωή του τη φράση to do the job for the manager. Να το κάνουμε «για τον προπονητή». Επίσης, γρήγορα συνειδητοποίησε ότι στις ήττες λειτουργούν αυτόματα αντανακλαστικά προστασίας του θεσμού-προπονητής και το βάρος των επικρίσεων πέφτει στους παίκτες που δεν τον «ακολούθησαν».

Ο παίκτης, όταν αντικαθίσταται, σπανιότατα «κάνει σκηνή». Και στις νίκες είναι έτοιμος να αναγνωρίσει το έργο του προπονητή. Ο Ρανιέρι ήταν τελειωμένος στην Τσέλσι, όλοι το 'ξέραν μήνες προτού ολοκληρωθεί η σεζόν, ωστόσο ο Τέρι κι ο Λάμπαρντ τον εξυμνούσαν (δίχως δεύτερες σκέψεις και δίχως να 'χουν μετά να δώσουν λογαριασμό πουθενά) ως την ύστατη ημέρα του στο «Στάμφορντ Μπριτζ».
Είναι το μότο της Αρσεναλ. Arsene knows. Ο Αρσέν ξέρει. Το 'γραψαν και σε πανό, την Τετάρτη στο Σαν Ντενί. Τυφλή πίστη. Στρατιωτική. Δεν απαντάται πουθενά αλλού. Ο στρατιώτης δεν αμφισβητεί, δεν κάνει ερωτήσεις όταν ακούει τις εντολές, δεν υποχωρεί ποτέ. Είναι έτοιμος να θυσιαστεί. Ο Άγγλος ποδοσφαιριστής διαμορφώνει, ακριβώς επάνω σε τούτες τις βασικές στρατιωτικές αρχές, τη λεγόμενη «εργασιακή ηθική» του (work ethic). Πιθανότατα δεν είναι σύμπτωση ότι η Αγγλία ιστορικά, όποτε μπήκε σε πόλεμο, σχεδόν πάντοτε βγήκε νικήτρια.

Κάποτε ο Βιάλι, στην Ουότφορντ, πήρε τον γυμναστή της Γιουβέντους. Ονόματι Τζοβάνι Βαλίνι. Ο άνθρωπος έπαθε πολιτισμικό σοκ. «Οι παίκτες ήταν αναμφίβολα υπάκουοι και προσεκτικοί ό,τι κι αν τους ζητούσα να κάνουν. Ουδείς ποτέ μου είπε ''όχι'', ουδείς ποτέ έκανε την άσκηση με το λιγότερο από το 100%. Αλλά και ουδείς ποτέ με ρώτησε γιατί κάνουμε αυτές τις ασκήσεις. Να τις καταλάβουν. Να μάθουν. Μετά τη Γιούβε, ήταν σαν να επέστρεφα στο Δημοτικό, αφού είχα διδάξει σε Πανεπιστήμιο».

Το 'παθε κι ο Μουρίνιο αυτό. «Τελειώνοντας η προπόνηση, εάν δεν πω στους παίκτες ότι είναι υποχρεωτικό να κάνουν στρέτσιγκ, δεν θα κάνουν. Θα πάρουν τις μπάλες και θα πάνε να σουτάρουν στις εστίες. Γιατί; Διότι, μες στο μυαλό τους, το σουτ φέρνει το γκολ και το γκολ είναι αυτό που μετράει. Δεν σκέπτονται ποδόσφαιρο, παίζουν ποδόσφαιρο. Ευτυχώς, στην προσπάθειά μου να αλλάξω πράγματα, βρήκα συμμάχους σε μερικούς ξένους παίκτες. Οπως ο Μακελελέ».

Η εργασιακή ηθική έχει, οπωσδήποτε, άμεση σχέση με την κοινωνική καταγωγή. Στην Αγγλία είναι απίθανο να παίξει ποδόσφαιρο ο γιος του γιατρού, του δικηγόρου, του τραπεζίτη. Το πλουσιόπαιδο. Στους χίλιους, οι 999 είναι παιδιά της εργατικής τάξης. Εάν το πλουσιόπαιδο στραφεί στο ποδόσφαιρο, δεν είναι ακριβώς η ντροπή της οικογένειας, όμως είναι σημάδι ότι κάπου οι γονείς... τα έκαναν θάλασσα.
Στην ηπειρωτική Ευρώπη, εάν ο («έξυπνος») αντίπαλος υφαρπάξει το πέναλτι, ο προπονητής τείνει να τα βάλει με τον («χαζό») δικό του παίκτη που έφαγε το τρικ. Στην εργασιακή-εργατική ηθική της Αγγλίας, εάν κλέψεις, δεν είσαι έξυπνος. Είσαι μισητός. Ακόμα κι από τους φαν της ομάδας σου. Διότι τα περί σεβασμού στην Αρχή γενικώς, ισχύουν ειδικώς και απέναντι στον διαιτητή.

Ο Μουρίνιο έχει σηκώσει τα χέρια ψηλά. «Στην Πορτογαλία, εάν ο διαιτητής με αδικήσει, θα πω κάτι εναντίον του και την επόμενη φορά που θα με παίξει, θα 'ναι στην πίεση. Στην Αγγλία, δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Επειδή ουδείς θυμάται ποιος είναι ο διαιτητής και ουδείς έχει όρεξη να μιλάει για τον διαιτητή». Ο προφανής λόγος είναι ότι ουδείς αμφισβητεί την εντιμότητά του. Οπότε τα λόγια δεν βρίσκουν έδαφος και πέφτουν, μοιραία, σε κενό.

Παρακολουθώντας, και (δεν το κρύβω) θαυμάζοντας, τη work ethic της Αρσεναλ στον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ, η απορία δεν ήταν... πού τη βρήκαν. Ξέρω πού τη βρήκαν. Η απορία μου ήταν πώς στον διάβολο την εμπέδωσαν (τη βρετανική ηθική) τόσοι και τόσοι -και τόσο ετερόκλητοι- ξένοι παίκτες. Πώς ο βέρος Παριζιάνος Ανρί έπαιζε σαν πιο Άγγλος κι απ' τους Άγγλους. Σαν το αόρατο εμβόλιο να έβαλε στον οργανισμό του την ουσία του αγγλικού πνεύματος.

Καταλήγω πως είναι κάτι που δεν περιγράφεται, δεν εξηγείται, δεν γίνεται κατανοητό και αντιληπτό εάν σου το διηγηθούν. Είναι κάτι που, μόνο, βιώνεται. Εκεί. Αυτό που έχει παραδεχθεί ο Μουρίνιο. «Υστέρα απ' όσα έχω δει εδώ, δεν μπορώ να αγαπώ το πορτογαλικό ποδόσφαιρο όσο το αγαπούσα. Το ίδιο ο Ιταλός, το ιταλικό. Ο Ισπανός, το ισπανικό. Ο Γάλλος, το γαλλικό. Το αγγλικό ποδόσφαιρο σε αλλάζει». Ασυναίσθητα. Στη ροή της ζωής.

Ο Βενγκέρ διαλέγει (αγοράζει και πωλεί) παίκτες με ένα και μοναδικό γνώμονα. Το αγωνιστικό πλάνο του. Δεν χρειάζεται να συμβιβαστεί με κανέναν πρόεδρο και κανέναν τεχνικό διευθυντή, δεν λογοδοτεί στις εφημερίδες, ούτε λαμβάνει υπ' όψιν το εμπορικό γκελ. Αλλού, οπουδήποτε αλλού, αυτό είναι πρακτικά αδύνατον. Οπουδήποτε αλλού, εάν έχεις ευκαιρία να πάρεις ταλέντο στη σωστή τιμή ή σούπερ σταρ ελεύθερο στην αγορά, τον παίρνεις. Κι ύστερα σκέπτεσαι πού θα τον χωρέσεις.