Η μπάλα της Ανατολικής Ευρώπης ξεφούσκωσε! (Sportday / Διονύσης Ελευθεράτος)

Σκεφθείτε το Μουντιάλ ως θεσμό αξιολόγησης του ποδοσφαίρου διαφόρων περιοχών του πλανήτη. Ποια «γωνιά» του αποδεικνύεται ο... πιο κακός ο μαθητής; Εύκολο: το Μουντιάλ επιβεβαίωσε την ποδοσφαιρική παρακμή της Ανατολικής Ευρώπης.

Στη Γερμανία ταξίδεψαν οι αποστολές πέντε χωρών του πάλαι ποτέ «υπαρκτού σοσιαλισμού». Εξ αυτών, οι τέσσερις κάποτε ήσαν συνιστώσες, τμήματα κρατών και η μία (Πολωνία) αυτοτελής κρατική οντότητα. Από τις πέντε μόνο η μία -η Ουκρανία- συνεχίζει στη φάση των «16». Λογικό: στον όμιλο που βρέθηκε, έπρεπε να προσπαθήσει για να μην προκριθεί! Εδώ που τα λέμε, κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες μήπως και την... πάθει τη νίλα, αλλά σώθηκε χάρη στη μεροληψία του διαιτητή στον αγώνα με τους Τυνήσιους. Ηταν άθλια στο 0-4 από την Ισπανία και απαράδεκτη εναντίον της Τυνησίας.

Προσοχή: μιλάμε για την Ουκρανία. Την ποδοσφαιρική «σχολή» του σοφού «πρύτανη» Λομπανόφσκι, πάνω στην οποία στηρίχθηκε η υποδειγματική σοβιετική εθνική ομάδα που θαύμασαν άπαντες στο Μουντιάλ του 1986 και στο Ευρωπαϊκό του 1988. Ποιος σημερινός παίκτης της Ουκρανίας, πλην του Σεβτσένκο φυσικά, θα είχε θέση στην ομάδα εκείνη; Ο Βορονίν ίσως να ήταν ιδανική εφεδρεία. Aλλος; Χλομό...

Και να ήσαν μόνο οι Ουκρανοί αυτοί που κάνουν τον παρελθόντα χρόνο να δείχνει πολλαπλάσιος του πραγματικού... Παρακολουθείς τους άχρωμους, άγευστους και άοσμους Πολωνούς και αναρωτιέσαι αν τον Μπόνιεκ τον είδες στην... προηγούμενη ζωή σου. Πρόκειται για την εθνική που κατετάγη τρίτη το 1974 και το 1982 και η οποία το 1986 -πολύ κατώτερη, πλέον- προκρίθηκε στους «16» για τελευταία φορά σε Μουντιάλ. Πρόκειται για την ποδοσφαιρική «βιομηχανία» που κάποτε έβγαλε Λάτο και Ντέινα. Τρεις δεκαετίες πριν, αλλά θα έπαιρνες όρκο πως όλα αυτά συνέβησαν επί... Νέρωνα!

Κι η ρωμαλέα Κροατία των Σούκερ-Προσινέτσκι; Η ομάδα που έστειλε στην Κούλουρη -αν προτιμάτε, στην Κορσική- την ψυχούλα των Γάλλων πριν λυγίσει στον ημιτελικό; Ηταν 1998, μοιάζει με... 1928! Σύμφωνοι, οι Κροάτες και οι Τσέχοι είναι οι πλέον σοβαροί εκπρόσωποι του τέως «ανατολικού μπλοκ», αλλά κι αυτοί παρουσιάζονται πεσμένοι σε σχέση με το κοντινό παρελθόν.

Η σημερινή Τσεχία, «εγγονή» της φιναλίστ του τελικού στο Μουντιάλ του 1962, «κόρη» της πρωταθλήτριας Ευρώπης 1976 και «μικρότερη αδελφή» της φιναλίστ του τελικού στο Euro 1996, δείχνει να απομακρύνεται από τις καλές παραδόσεις του «οικογενειακού δέντρου» της. Βρισκόταν σε βολικό όμιλο -όπως κι η Κροατία. Απέτυχε. Ηττήθηκε καθαρά από την Γκάνα, έγινε παιχνιδάκι στα χέρια των Ιταλών.

Η Σερβία κάποτε ήταν η αναξιόπιστη ταλαντούχα. Τώρα η αναξιοπιστία εξελίσσεται σε αναξιοπρέπεια. Δύο «εξάρες» σε ισάριθμες σημαντικές διοργανώσεις τα τελευταία έξι χρόνια -από τους Ολλανδούς στο Euro 2000 και από τους Αργεντινούς στο Μουντιάλ- κάτι δείχνουν. Αλλά, μιας και μιλάμε για συντριβές, ας θυμηθούμε το εξευτελιστικό 7-1 που βίωσαν στα προκριματικά του Μουντιάλ οι Ρώσοι με αντίπαλο την Πορτογαλία. Οχι καμία «σούπερ» ομάδα, που να πάρει η ευχή! Αλήθεια, πότε ήταν η τελευταία φορά που μας εντυπωσίασαν οι Ρουμάνοι ή οι Βούλγαροι και κυρίως οι Ούγγροι των περασμένων ποδοσφαιρικών μεγαλείων; Ας προσπαθήσουμε να υπολογίσουμε -κατά τα πρότυπα της γνωστής ατάκας του Αργύρη Μήτσου- πόσοι από τους καλύτερους παίκτες τους των τελευταίων ετών ισούνται με έναν Ντέταρι, Χάτζι ή Στόιτσκοφ. Ετσι, για να έχουμε σφαιρική εικόνα του τέως «ανατολικού μπλοκ».

Στα τέλη της δεκαετίας του '80, η μετάβαση των χωρών αυτών από τον μίζερο, κατ' ευφημισμό σοσιαλισμό στον άγριο, «κανιβαλικό» καπιταλισμό των συμμοριών μοιραία συντάραξε και τα αντίστοιχα ποδοσφαιρικά οικοδομήματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις η καθίζηση είχε αρχίσει νωρίτερα: ανακαλέστε στη μνήμη σας τα χάλια των Ούγγρων στο Μουντιάλ του 1986. Σε αδρές γραμμές, όμως, η χαραυγή της δεκαετίας του '90 σηματοδότησε τη δύση της ποδοσφαιρικής ευρωπαϊκής Ανατολής! Οξύμωρο, όμως αληθινό. Τραβήχτηκε το χαλί κάτω από τα πόδια του έως τότε αμιγώς κρατικού και κρατικοδίαιτου ποδοσφαίρου. Τα παλιά ερείσματα χάθηκαν και νέα δεν υπήρξαν.

Προσθέστε την εξάπλωση της φτώχειας και της δυστυχίας. Παράδειγμα απίστευτο κι όμως αληθινό: στα μέσα της δεκαετίας του 1990, στη Ρουμανία οι δείκτες θνησιμότητας (ανέχεια, διαλυμένο σύστημα περίθαλψης, κ.λπ.) είχαν αυξηθεί τόσο ώστε μία επιχείρηση που αδυνατούσε να καταβάλει μισθούς «αποζημίωσε» το προσωπικό της, διανέμοντας δωρεάν... φέρετρα! Για ενδεχόμενη «οικογενειακή χρήση»... Συνυπολογίστε κάτι: το αξίωμα «η φτώχεια παίζει μπάλα» έχει πλήρη ισχύ στη Λατινική Αμερική και την Αφρική, όχι στην Ανατολική Ευρώπη.

Το μαζικότερο και λαϊκότερο άθλημα, ακριβώς επειδή αντανακλά πιστά κοινωνικές διεργασίες και συνθήκες, μοιραία κλυδωνίστηκε πολύ περισσότερο απ' όσο -ας πούμε- η άρση βαρών. Η καταβαράθρωση άρχισε από τους συλλόγους. Ανατρέξτε στους ποδοσφαιρικούς «συσχετισμούς δυνάμεων» στα Βαλκάνια: οι ελληνικές ομάδες που έως τότε «έβρισκαν το δάσκαλό τους» όταν αντιμετώπιζαν τις Αρτζες Πιτέστι, Κραϊόβα, Λέφσκι ή Στρέντετς, έκαναν σκορ- ρεκόρ σε βάρος των... απίθανων Ελεκτροπούτερε και Μπότεφ! Ναι, οι διάφορες Ελεκτροπούτερε εκπροσωπούσαν πλέον τη χώρα της Στεάουα, κατόχου του Πρωταθλητριών 1986 και φιναλίστ του 1989, καθώς και της πανίσχυρης Ντιναμό Βουκουρεστίου, που «ευθύνεται» για την πιο εφιαλτική ευρωπαϊκή βραδιά του Παναθηναϊκού (1-6, 1989).

Τα εθνικά συγκροτήματα των ανατολικών χωρών άντεξαν περισσότερο. Λογικό, αφού οι καλοί παίκτες δεν εξαφανίστηκαν, απλώς αναζητούσαν αλλού (Ισπανία, Γερμανία, κ.λπ.) την τύχη τους. Οκτώ γκολ σε δύο αγώνες είχε βάλει ο Ολυμπιακός στην Μπότεφ;

Τα... μισά ακριβώς «φορτώθηκε» η εθνική μας από τη Βουλγαρία του Στόιτσκοφ και του Λέτσκοφ στο Μουντιάλ του 1994. Δέκα γκολ «μέτρησε» η Ελεκτροπούτερε από τον Παναθηναϊκό; Εννέα «έριξε» συνολικά η εθνική Ρουμανίας -του Χάτζι και του Ραντουτσόιου- σε ΗΠΑ, Κολομβία και Αργεντινή, πριν αποκλειστεί, στα προημιτελικά, από τους Σουηδούς. Στα πέναλτι. Τρία χρόνια αφ' ότου ο ΟΦΗ απέκλεισε τη Σλάβια Πράγας, η Τσεχία έφθασε στον τελικό του Euro (1996). Νέντβεντ και Πομπόρσκι ήταν δύο μεγάλα ονόματα των Τσέχων. Από τότε... Ηταν θέμα χρόνου να πάρουν την κατιούσα και οι εθνικές ομάδες. Οι καλύτεροι παίκτες που παράγονταν ήταν λιγότερο καλοί και λιγότεροι. Τα τελευταία χρόνια, ορισμένες... καθαρτήριες δραστηριότητες -κοινώς, «ξέπλυμα»- στέλνουν χρήμα στο ποδόσφαιρο. Αυτό γίνεται πρωτίστως στην πρώην ΕΣΣΔ. Μόνο που από τη σχετική διαδικασία επωφελούνται σύλλογοι -που μπορούν να αποκτήσουν ξένους παίκτες- κι όχι η εγχώρια ποδοσφαιρική παραγωγή. Η κρίση είναι βαθύτατη και η παράφραση του Ρεμάρκ επιβεβλημένη: ουδέν... χειρότερον από το Ανατολικό Μέτωπο!