Ενα Κύπελλο με στίγμα, αλλά χωρίς χαρακτήρα (Sportday / Χρίστος Χαραλαμπόπουλος)

Από το προηγούμενο Παγκόσμιο Κύπελλο σκεφτόμουν τη σχέση που μπορεί να έχει η διοργάνωση αυτή με το ποδόσφαιρο. Το κορυφαίο ποδοσφαιρικό γεγονός του πλανήτη αρχίζει να γίνεται όλο και περισσότερο ένα marketing event παρά μια γιορτή για το δημοφιλέστερο παιχνίδι του κόσμου. Ολα οργανώνονται μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια.

Από την κλήρωση των ομίλων -που μοιάζει με ορισμό- και έχει ως στόχο να διασφαλίσει την πορεία των ισχυρών, να αποκλείσει τις εκπλήξεις και να εξασφαλίσει γεμάτα γήπεδα και τηλεοπτικό ενδιαφέρον, μέχρι το τι θα φοράνε και θα πίνουν μέσα στα γήπεδα οι φίλαθλοι-οπαδοί. Από τις κερκίδες εξορίζεται ό,τι μπορεί να ενοχλήσει ή να χαλάσει την πανηγυρτζίδικη εικόνα της τηλεοπτικής κάλυψης. Οι ποδοσφαιριστές στο γήπεδο ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο να διατηρήσουν τις δυνάμεις τους εν όψει της σεζόν που ακολουθεί, παρά να τα δώσουν όλα σε ένα μήνα, διακινδυνεύοντας κάποιο σοβαρό τραυματισμό.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο τείνει να γίνει ένα «απονευρωμένο» παγκόσμιο τηλεοπτικό γεγονός. Ισως είναι αποκαλυπτικό το γεγονός ότι ο καλύτερος παίκτης αυτού του Παγκοσμίου Κυπέλλου είναι ένας αμυντικός, ο Καναβάρο. Αποκαλυπτικό σε ό,τι αφορά τον χαρακτήρα του ποδοσφαίρου που παίζεται. Ενός ποδοσφαίρου που δεν έχει να κάνει με το θέαμα, αλλά με την επίτευξη του αποτελέσματος. Και ένα ποδόσφαιρο που επιλέγει το αποτέλεσμα είναι αναπόφευκτο να βασιστεί στο σύστημα, στη συνταγή, παρά στο άτομο. Ετσι, στο πρώτο πλάνο βρίσκονται πλέον οι προπονητές και όχι οι ποδοσφαιριστές.

Και οι προπονητές, τουλάχιστον εκείνοι που έχουν πολλά να διακινδυνεύσουν, σπάνια ρισκάρουν. Η ποδοσφαιρική σιγουριά, όμως, μπορεί να φέρνει αποτελέσματα και χρήματα, αλλά συνοδεύεται από ανία. Η εμμονή και η εξάρτηση των προπονητών από το σύστημα κλείνουν τον δρόμο, εκτός των άλλων, στους νεαρούς ποδοσφαιριστές που θα μπορούσαν να φρεσκάρουν την ποιότητα του θεάματος. Οι νέοι ποδοσφαιριστές, βλέπετε, δεν είναι «δοκιμασμένοι». Είναι σαν τους άνεργους πτυχιούχους? όταν αναζητούν δουλειά, οι πιθανοί εργοδότες τους τούς επισημαίνουν την έλλειψη εμπειρίας.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο είναι, ως θέαμα, ένα ετεροκαθοριζόμενο γεγονός. Την ποιότητα του θεάματος, τώρα, την καθορίζουν ένα σωρό εξωποδοσφαιρικοί παράγοντες, κυρίως οικονομικοί. Και νομίζω ότι δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Στον απολογισμό της διοργάνωσης, από το 1998 και μετά, εκείνο που κυριαρχεί είναι τα οικονομικά δεδομένα, αποκλειστικά. Πόσοι παρακολούθησαν από την τηλεόραση, πόσα εισιτήρια πουλήθηκαν, πόσα εισέπραξε η ΦΙΦΑ, πόσα ελπίζουν να κερδίσουν οι χορηγοί, τι τζίρος έγινε στο στοίχημα, πόσοι τουρίστες επισκέφθηκαν τη διοργανώτρια και άλλα τέτοια.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο της Γερμανίας είχε στίγμα που βασίστηκε κυρίως σε αυτό που οι Αγγλοσάξονες ονομάζουν drama, αλλά δεν είχε χαρακτήρα. Ποδοσφαιρικό, εννοώ, και όχι εμπορικό. Για μένα, αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο θα είναι το Κύπελλο του Ζιντάν. Ακόμη και η αποχώρησή του ήταν αντάξια του μύθου του. Το ποδόσφαιρο παίζεται από ανθρώπους με συναισθήματα και αδυναμίες και όχι από τέλεια, χαμογελαστά και καλογυαλισμένα ανθρωπάκια, που η πρώτη τους δουλειά είναι να προσφέρουν κοινό στους διαφημιστές και δευτερευόντως να χαρούν –αν αυτό συμβαίνει- το παιχνίδι.

Αυτό το παιχνίδι που κάποιοι θέλουν να το απονευρώσουν για να το μεταβάλουν σε ένα είδος μιας «καθώς πρέπει» διασκέδασης για όλους, που όλοι θα χειροκροτούν την ίδια στιγμή και θα καταναλώνουν τα ίδια προϊόντα, δεν είναι το ποδόσφαιρο που αγαπήσαμε. Το παιχνίδι, όταν μεταβάλλεται σε προϊόν, αναιρεί τον ίδιο τον εαυτό του. Ολο και περισσότερο συλλογιέμαι τον Εντουάρντο Γκαλεάνο, που έγραψε ότι το σύγχρονο ποδόσφαιρο οργανώνεται όλο και περισσότερο με στόχο να αποτρέψει το ενδεχόμενο να παιχτεί παιχνίδι. Και, ευτυχώς, ενέργειες σαν αυτή του Ζιντάν θα ξυπνούν κάποιους που έχουν ήδη μαγευτεί από τις σειρήνες του μάρκετινγκ και του τζόγου.

Οι προπονητές και τα στερεότυπα

Eχω την εντύπωση ότι οι δύο προπονητές που κέρδισαν τις εντυπώσεις στο Παγκόσμιο Κύπελλο ήταν ο Κλίνσμαν και ο Λίπι. Κυρίως διότι και οι δύο κατέστρεψαν τα στερεότυπα. Ο Κλίνσμαν, ένας τύπος που δεν έχει να κάνει με τον τυπικό Γερμανό, χρησιμοποίησε μεθόδους ξένες με αυτές που είχε συνηθίσει η χώρα του και δεν φοβήθηκε να είναι ο εαυτός του.
Ξεκίνησε έχοντας όλους απέναντί του και τελείωσε έχοντάς τους δίπλα του. Να χειροκροτούν. Πιθανόν εμείς, εδώ, να μην έχουμε καταλάβει το σοκ που προκάλεσε στα ποδοσφαιρικά πράγματα της Γερμανίας ο Κλίνσμαν, εισάγοντας μεθόδους προπόνησης και προετοιμασίας πρωτόγνωρες. Κάτι ανάλογο είχε κάνει πριν από μία δεκαετία ο Βενγκέρ στο αγγλικό πρωτάθλημα.

Οπως τον Αλσατό τον αντιμετώπισαν στην αρχή με ειρωνεία, το ίδιο και τον Κλίνσμαν. Μπορεί η εθνική ομάδα της Γερμανίας να μην κατέκτησε τον τίτλο, αλλά η ομάδα του Κλίνσμαν κατάφερε κάτι πολύ σπουδαιότερο. Απενοχοποίησε τους Γερμανούς από το παρελθόν τους και τους έκανε να ξαναφωνάξουν το όνομα της χώρας τους, χωρίς να ντρέπονται. Ισως το Παγκόσμιο Κύπελλο να είναι μια καλή αφορμή για τους Γερμανούς να πάψουν να ομφαλοσκοπούν και να ανοιχτούν περισσότερο στον κόσμο. Δίπλα στον Κλίνσμαν, στέκεται ο Λίπι.

Ο Ιταλός είναι ο νικητής του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Πιστεύω πως είναι πάρα πολύ σημαντικός ο τρόπος που δούλεψε με αυτήν την ομάδα, ο τρόπος που στάθηκε δίπλα στους ποδοσφαιριστές του, αποτελώντας τον βασικό τους εμψυχωτή, όταν πίσω στη χώρα τους το σκάνδαλο των στημένων παιχνιδιών επαναδιατυπώνει τον χάρτη του ιταλικού ποδοσφαίρου, και, πάνω από όλα, ο τρόπος με τον οποίο τσαλάκωσε το στερεότυπο του κατενάτσιο.

Ο Λίπι, με τη σοβαρότητα που τον διακρίνει, αλλά και την αγάπη που έχει για το παιχνίδι, ήταν μια όαση σε αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο. Χωρίς να έχει μια ομάδα με τα ονόματα και την ποιότητα του παρελθόντος, δεν κατέφυγε στην εύκολη λύση της μαζικής άμυνας, αλλά αντίθετα δεν φοβήθηκε να ρισκάρει, όπως για παράδειγμα στην παράταση, στο ματς με τους Γερμανούς. Το στοιχείο που έκανε τον Λίπι και την ομάδα της Ιταλίας να ξεχωρίσουν ήταν, από όσο μπορώ να καταλάβω, η ενότητα και η πίστη σε ένα σκοπό, σε ένα στόχο. Μάθημα χρήσιμο για όλους.