Με το φτωχό μου το μυαλό, λέω εγώ (Sportday / Αντώνης Πανούτσος)

Διάβαζα τα άρθρα του Μπάρι Αντερσον στον «Scotsman» και μπορώ διαβεβαιώσω ότι πρόκειται για χείριστο δείγμα της βρετανικής δημοσιογραφίας. Με υπολογισμένο λαϊκισμό, ο Αντερσον και στις υπόλοιπες αναφορές του στην ΑΕΚ στοχεύει στη μεγάλη αδυναμία της βρετανικής λαϊκής τάξης. Την ξενοφοβία.

Ο Αντερσον χρησιμοποιεί κυρίως μαρτυρίες από τον αγώνα της ΑΕΚ με τη Χιμπέρνιαν μπλέκοντας γεγονότα που ίσχυαν εκείνη και μόνο την εποχή με κοινωνιολογικές παρατηρήσεις που βγαίνουν μέσα από την πείρα και σοφία 24 ωρών. Οπως του ταμία του συνδέσμου των οπαδών της Χιμπέρνιαν, Φρανκ Ντάγκαν.

Ο οποίος απορεί γιατί η ελληνική αστυνομία δεν άφησε τους οπαδούς της Χιμπέρνιαν να επισκεφθούν ομαδικά τη Νέα Φιλαδέλφεια, μουρμουράει για τους ταξιτζήδες και εστιάτορες του κέντρου της Αθήνας που προσπαθούν να μαδήσουν κάθε ξένο, αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν οι αστυφύλακες να αφαιρούν τους αναπτήρες και τα κέρματα από τους οπαδούς των φιλοξενουμένων και ολοκληρώνει με το σοκ από την εικόνα των «κλουβιών» στην 21 και το ξεφωνητό και κάψιμο των σημαιών κατά τη διάρκεια της ανάκρουσης των εθνικών ύμνων.

Τώρα το ότι το άρθρο γράφτηκε για να γραφτεί και να δημιουργήσει ατμόσφαιρα φαίνεται από την αναφορά στους εθνικούς ύμνους. Ακόμα και για ένα μέλος του ελάχιστα κοσμοπολίτικου σκωτσέζικου Τύπου θα έπρεπε να είναι γνωστό ότι σε διοργανώσεις ομάδων οι εθνικοί ύμνοι δεν ανακρούονται. Τα ξεφωνητά που θυμάται ο ταμίας των οπαδών ήταν κατά τη διάρκεια της τήρησης του ενός λεπτού σιγής για τα θύματα της επίθεσης κατά των Δίδυμων Πύργων. Ηταν η μέρα που είχε τραγουδηθεί ο ύμνος του Μπιν Λάντεν, που θα έπρεπε να πάρει αεροπλάνο και να βομβαρδίσει τον Πειραιά, και είχαν καεί αμερικανικές σημαίες. Εάν μάλιστα θυμάμαι καλά για το κάψιμο των σημαιών και τις αποδοκιμασίες στη διάρκεια του ενός λεπτού σιγής η ΑΕΚ είχε τιμωρηθεί με χρηματικό πρόστιμο από την ΟΥΕΦΑ.

Το ενδιαφέρον όμως στοιχείο στα άρθρα του Αντερσον είναι η ξενοφοβία και η τυποποίηση. Οι Φινλανδοί είναι «παγοδρόμοι», οι Αλβανοί «σερβιτόροι». Είναι η υποχρέωση του αγγλικού Τύπου στους αναγνώστες του να ικανοποιεί την ανάγκη του σε στερεότυπα, όπως έγραφα πριν κάτι μέρες παίρνοντας σαν παράδειγμα το Fawlty Towers και τον σερβιτόρο Μανουέλ. Είναι όμως και μια ευκαιρία να καταλάβουμε ότι και αυτά που εμείς γράφουμε δημοσιεύονται στο εξωτερικό και δημιουργούν, ανάλογες με του άρθρου του Αντερσον, αντιδράσεις.

Στο ματς του Ολυμπιακού με τη Ρεάλ Σοσιεδάδ φίλος δημοσιογράφος που καθόταν δίπλα μου με ρώτησε εάν το «Cod» στα αγγλικά σημαίνει μπακαλιάρος. Ναι, σημαίνει. Οπως, ναι, δεν χρειαζόταν καν να ρωτήσω για ποιον ετοιμαζόταν το παρατσούκλι. Φυσικά για τον Τροντ Σόλιντ, που σύμφωνα με την παραδοσιακή άποψη του ελληνικού αθλητικού Τύπου, όπως κάθε Σκανδιναβός, είναι «ψαράς». Εκτός αν είναι Γερμανός και είναι πάντσερ. Οπως και το πρώτο πράγμα που ρώτησα τον Σαμπράκο, όταν μου έλεγε για το άρθρο του Αντερσον είναι πόσο σοβαρή εφημερίδα είναι ο «Scotsman», που ομολογώ ότι δεν αγοράζω καθημερινά. Τελικά ο «Scotsman» είναι σοβαρή έκδοση και είναι και ο λόγος που το άρθρο αντιμετωπίζεται στα σοβαρά. Γιατί να σας βρω τίτλους ελληνικών αθλητικών εφημερίδων του στιλ «Σπάστε τα σερβίτσια» όταν ελληνική ομάδα παίζει με τη Λιόν και «Σκίστε την» όταν παίζει εναντίον της «Γηραιάς Κυρίας», Γιουβέντους, και μας πιάνουν τα γεροντολαγνικά για να κάνετε ταπετσαρία. Και αν η δικαιολογία μας είναι ότι τα γράφουμε για πλάκα, το ίδιο μπορεί να πει και ο Αντερσον.

Οπως ένα πράγμα που δεν αντέχω στον ελληνικό τίτλο είναι η προστακτική στους τίτλους. Αυτά τα «Πάρτε το», «Γυαλίστε το», «Σηκώστε το» που συνήθως αναφέρονται σε κάποιο κύπελλο που διεκδικεί ελληνική ομάδα από ξένη αλλά ακούγονται σαν οδηγίες σε manual πατριωτικής, ηλεκτρικής συσκευής «Πατήστε το κουμπί Β. Γυρίστε τον διακόπτη…». Δηλαδή τι είναι η εφημερίδα; Μόνιμος επιλοχίας σε κέντρο εκπαίδευσης και δίνει διαταγές; Ενημερώνει κάποιον με το να δίνει εντολές; Οχι. Δείχνει θάρρος με το να παίρνει θέση; Σε καμία περίπτωση. Θα έδειχνε θάρρος αν έγραφε τον ίδιο τίτλο αλλά η εντολή απευθυνόταν στους ξένους. Πατριωτισμός του κώλου και εκ του ασφαλούς είναι τα «Πάρτε το» και τα «Σηκώστε το». Οι πληροφορίες ενός δημοσιογράφου μπορεί να αφορούν όλους, τα σχόλιά του επίσης, αλλά οι επιθυμίες του δεν μπορούν να αφορούν παρά μόνο τον ίδιο.

Σε αυτό το σημείο βρίσκεται και η αντίρρησή μου για τον τρόπο που καλύπτεται η επίθεση του Ισραήλ στον Νότιο Λίβανο από τα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης. «Ρε συ, Λέλα, όταν πας στον Λίβανο, μην ξεχνάς να φορέσεις παλαιστινιακή μαντίλα, όταν θα πας στο νοσοκομείο για να πάρεις εικόνα από τα τραυματισμένα παιδάκια», μου φαίνεται ότι είναι η οδηγία του αρχισυντάκτη κάθε τηλεοπτικού ρεπορτάζ. Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε κάλυψη human interest, μανάδες να κλαίνε, γέρους να κάθονται έξω από τα κατεστραμμένα σπίτια τους και τραυματισμένα παιδάκια. Φυσικά ο πόλεμος στον Λίβανο, όπως και κάθε πόλεμος, είναι ένα γαϊτανάκι ανθρώπινης δυστυχίας. Φυσικά τα παιδάκια, οι γέροι και οι μανάδες δεν είναι μοντέλα. Αλλά αυτό που ενδιαφέρει είναι το δημοσιογραφικό μέρος του πολέμου, στρατιωτικό ή πολιτικό, και οι ανθρώπινες ιστορίες είναι δευτερεύον μέρος που δείχνει την ατμόσφαιρα.

Υπάρχει Ελληνας δημοσιογράφος που με την ίδια ευκολία που βάζει μια Λιβανέζα μάνα να κλαίει θα έβαζε μια Ισραηλινή; Μπορεί να υπάρχει, αλλά αμφιβάλω… Γιατί όπως ο Αντερσον ικανοποιεί την ξενοφοβία των αναγνωστών του, ο ελληνικός Τύπος ικανοποιεί τον αντιαμερικανισμό των δικών του αναγνωστών. Αμάν, ρε παιδάκι μου… Από τον πόλεμο του Κοσόβου, μέχρι το Ιράκ και τον Λίβανο, έτσι και ρίξουν βόμβα οι Αμερικανοί και οι Ισραηλινοί θα πετύχουν νοσοκομείο, σχολείο ή κομβόι προσφύγων. Σημάδι να τα βάζανε «Πρόσεχε, Αβραάμ, μην χτυπήσουμε καμιά βάση της Χεζμπολάχ. Το 14ο δημοτικό σχολείο Τριπόλεως έχουμε για στόχο. Μετά θα βαρέσουμε τον Ευαγγελισμό Βηρυτού και στο τέλος βαράμε και το κονβόι», δεν θα τα πετυχαίνανε έτσι.

Αυτό που αναγνωρίζω στους κομμουνιστές είναι ότι είχαν καταλάβει ότι την ιστορία μπορείς να την εξετάσεις μόνο αποστασιοποιημένος και με απόσταση χρόνου. Στην τέχνη είναι η μπρεχτική προσέγγιση. Ετσι και μπλέξεις την ιστορία με το συναίσθημα, με τα παιδάκια και τις μάνες, πάει από ιστορικός ή δημοσιογράφος έχεις γίνει Φώσκολος. Αλλο βέβαια που και οι κομμουνιστές κάποια στιγμή κατάλαβαν ότι το συναίσθημα είναι αυτό που πουλάει και αμόλησαν στους δρόμους τις χαροκαμένες μάνες και τους γέρους αγωνιστές του Γοργοπόταμου και φτάσαμε σε αυτό το χάλι που αντί να βλέπεις ειδήσεις βλέπεις το 742ο επεισόδιο του «Αντίο ζωή».

Αλλοι όμως διαλέγουν να μιλήσουν με τη σκληρή γλώσσα της αλήθειας. Οπως ο Σοφοκλής Πιλάβιος, αντιπρόεδρος της ουεφα στην Ελλάδα, στο σεμινάριο των παρατηρητών της Σούπερ Λίγκας. Είκοσι πέντε ζευγάρια μάτια -για να γίνεις παρατηρητής της Σούπερ Λίγκας, πρέπει να έχεις και τα δύο- ήταν καρφωμένα στον Σοφοκλή Πιλάβιο που είχε πάρει τον λόγο. Ηταν το ανφάν γκατέ, λα κρεμ ντε λα κρεμ, ο αφρός από τα 400 άτομα που είχαν κάνει αίτηση για να ακολουθήσουν το όμορφο αλλά δύσκολο επάγγελμα του παρατηρητή. Ο ΣουΠού άφησε τη σιωπή να βασιλέψει. Το μυαλό του έτρεξε στα πρώτα του δειλά βήματα όταν ως στέλεχος της ΠΑΕ Παναθηναϊκός ήταν υπεύθυνος της υποδοχής των διαιτητών για τα ευρωπαϊκά ματς της Πανάθας. Θυμήθηκε τις όμορφες στιγμές που παρατηρούσε τους διαιτητές να τσουρνεύουν τα μαχαιροπίρουνα της Παλιάς Αθήνας. Αναπόλησε τις ερωτήσεις έγκαυλων μαέστρων της σφυρίχτρας που τον ρωτούσαν «Where do you find girls in Athens?», επειδή αυτοί ήθελαν κάπου να τον σφυρίξουν, σαν αυτός ο απόφοιτος της σχολής Μωραΐτη να ήταν προαγωγός της πλατείας Καραϊσκάκη. Γέλασε μέσα του όταν θυμόταν τους οπαδούς της Πανάθας να πετάνε πλαστικά μπουκάλια στη Λεωφόρο και αυτός για να αποσπάσει την προσοχή του παρατηρητή να λέει «Look at the moon in Lykabetos how beautifull it is» με τον κίνδυνο να νομίσει ότι τον φλερτάρει. Ο ΣουΠού έβηξε, καθάρισε τον λαιμό του, σκούπισε τα γυαλιά του, τακτοποίησε τα χαρτιά του, έξυσε. Και μίλησε.

«Ο διαιτητής δεν είναι εισαγγελέας», είπε ο Σοφοκλής Πιλάβιος. Ενα κύμα ανακούφισης πέρασε στην αίθουσα. Είκοσι πέντε μέτωπα -αντίθετα με τα μάτια η Σούπερ Λίγκα ζητάει από τους παρατηρητές να έχουν μόνο ένα- υψώθηκαν περήφανα. Οι υποψήφιοι παρατηρητές ένιωσαν ένα βάρος να φεύγει από τις πλάτες τους. Ναι. Το είχε πει. «Οι παρατηρητές δεν είναι εισαγγελείς». Φωνάζοντας «Ωσαννά», κουνώντας βάγια, οι παρατηρητές πήγαν να τον ανεβάσουν σε έναν πρόχειρο γάιδαρο και να φύγουν. Ενας όμως άπιστος Θωμάς έσπειρε την αμφιβολία. «Ρε παιδιά, αν δεν είμαστε εισαγγελείς, τι είμαστε;». Ο πιο τολμηρός ρώτησε τον Πιλάβιο «Τι είμαστε, δάσκαλε;». Ο Πιλάβιος έβηξε στα γυαλιά του, σκούπισε το κεφάλι του και είπε «Ο παρατηρητής είναι παιδαγωγός». Αλλοι λυποθυμούσαν, άλλοι προσκυνούσαν, άλλοι έψελναν απολυτίκια. Επιτέλους ο ρόλος του παρατηρητή είχε ορισθεί. Γιατί μέχρι προχθές αν ρώταγες «Τι είναι ο παρατηρητής;» θα σου απαντούσαν «Τασάκι», άποψη που επικρατούσε από τότε που ο Μάκης Ψωμιάδης είχε σβήσει το πούρο στο πρόσωπο του Μπαλώκα.

Στο επόμενο επεισόδιο. Ο πρόεδρος της ΟΥΕΦΑ στην Ελλάδα Θεόδωρος Θεοδωρίδης επιστρέφει από το τουρ του στο Καστελόριζο και την Αμοργό για να μιλήσει στους υποψηφίους με θέμα «Τι θα φορεθεί εφέτος στην ΟΥΕΦΑ».