Οι προπονητές και η σχετικότητα (Sportday / Χρ.Χαραλαμπόπουλος)

Το μοντέλο ποδοσφαίρου που φανταζόμαστε ή που θέλουμε να παίζει η αγαπημένη μας ομάδα και το οποίο έχουμε μέσα στο κεφάλι μας, δεν εμφανίζεται ποτέ στο παρόν, στο τώρα, παρ' όλο που μπορούμε να το εντοπίσουμε στο παρελθόν ή να ελπίζουμε πως θα το απολαύσουμε στο μέλλον. Και αφού το ιδανικό μοντέλο ποδοσφαίρου υπάρχει –το έχουμε άλλωστε στο μυαλό μας- κάποιος έχει ευθύνη που δεν εφαρμόζεται. Αντιπαρέρχομαι την εκτίμηση ότι τα ιδανικά μοντέλα ποδοσφαίρου μπορεί να είναι τόσα, όσοι και οι υποστηρικτές μιας ομάδας και εστιάζω την προσοχή μου στον υπεύθυνο. Κάποιες φορές είναι ο πρόεδρος της ομάδας, ο οποίος δεν έβαλε το χέρι βαθιά στην τσέπη, ώστε η ομάδα να αποκτήσει εκείνους τους ποδοσφαιριστές που θα την έκαναν ασυναγώνιστη.

Κάποιες άλλες φορές –λιγότερες αυτές- υπεύθυνος είναι ο ή οι παράγοντες που έπεισαν τον πρόεδρο να κάνει εκείνη τη μεταγραφή από την οποία θα έβγαζαν τη μίζα τους και παράλληλα εμπόδισαν την πραγματοποίηση της μεταγραφής που είχε πραγματικά ανάγκη η ομάδα. Άλλες φορές η ευθύνη ανήκει στους δημοσιογράφους, μερικοί εκ των οποίων έχουν στενή σχέση με μάνατζερ ποδοσφαιριστών, οι οποίοι δημιουργούν κλίμα υπέρ ή κατά ενός ποδοσφαιριστή. Ο συνηθέστερος, όμως, υπεύθυνος είναι ο προπονητής, ο οποίος πληρώνει την αποτυχία της οικοδόμησης ενός ανταγωνιστικού συλλόγου. Σχεδόν ποτέ στον προπονητή δεν αναγνωρίζονται ελαφρυντικά. Δεν εξετάζουμε το ενδεχόμενο να μην έχει στη διάθεσή του αγωνιστικό υλικό τέτοιας ποιότητας που να του επιτρέψει να πρωταγωνιστήσει ή να αποφύγει τον υποβιβασμό. Επίσης, μας διαφεύγει το γεγονός ότι, ενώ όλοι ομολογούν πως το χτίσιμο μιας ομάδας χρειάζεται χρόνο, ο προπονητής δουλεύει διαρκώς με αφόρητη πίεση προκειμένου να παρουσιάσει θετικά αποτελέσματα σε όσο το δυνατόν μικρότερο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, ο προπονητής έχει ένα ακόμα σημαντικό μειονέκτημα.

Το ιδανικό μοντέλο ποδοσφαίρου που έχει στον νου του, δεν ταυτίζεται μ' εκείνο που υπάρχει στο δικό μας μυαλό. Στο ποδόσφαιρο, νομίζω ότι οι προπονητές έχουν μια ιδιόμορφη –όσο και στενή- σύνδεση με τη σχετικότητα, περισσότερο από κάθε άλλον παράγοντα του παιχνιδιού. Κι αυτή η σχετικότητα αφορά τον τρόπο με τον οποίο αξιολογείται η δουλειά τους, στο συγκεκριμένο περιβάλλον, κάθε φορά. Πώς γίνεται, άπειρες φορές, ένας προπονητής να αξιολογείται ως ικανός και επιτυχημένος σε μια ομάδα και ο ίδιος προπονητής να θεωρείται αποτυχημένος ή ανίκανος σε μια άλλη; Πιθανότατα διότι η δουλειά του μπορεί να επηρεαστεί από ένα σωρό ετερόκλητους παράγοντες. Από έναν εχθρικό τύπο, από το περιβάλλον, τη γλώσσα, την ικανότητα επικοινωνίας με τους φιλάθλους, τους ποδοσφαιριστές ή την ιδιοκτησία της ομάδας, την ποιότητα του υλικού με το οποίο θα δουλέψει, την ικανότητα προσαρμογής στην ομάδα των ποδοσφαιριστών που θα επιλέξει στις μεταγραφές ή την τύχη.

Κάποιος σοβαρός τραυματισμός ενός βασικού ποδοσφαιριστή, ας πούμε. Επίσης, ρόλο παίζει η ηλικία του προπονητή, η δίψα του για διάκριση και σίγουρα ο χαρακτήρας του ως ανθρώπου. Υπό αυτό το πρίσμα, ο ερχομός του Μπάγεβιτς δεν είναι σίγουρο ότι θα επιδράσει καθοριστικά στην αγωνιστική βελτίωση του ΠΑΟ, αλλά τίποτα δεν διασφαλίζει και την αποφυγή του αντιθέτου. Παρακολουθώ την πορεία του Λε Γκουέν, για παράδειγμα. Ο προπονητής που θεωρείται ότι έκτισε την πιο βελτιωμένη ομάδα τα τελευταία χρόνια στο Τσάμπιονς Λιγκ, τη Λιόν, δεν τα πάει καθόλου καλά στη σκωτσέζικη Ρέιντζερς. Οι παράγοντες των Σκωτσέζων, βέβαια, υποστηρίζουν ότι ο προπονητής θα κριθεί στο τέλος του χρόνου αλλά οι γκρίνιες, ιδιαίτερα μετά την ήττα στο ντέρμπι από τη Σέλτικ, έχουν πληθύνει.

Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει με σιγουριά ότι ο Λε Γκουέν ήταν καλός προπονητής στη Λιόν και έγινε κακός στη Ρέιντζερς; Δεν νομίζω. Κι εδώ φαίνεται η σχετικότητα των κρίσεων για τους προπονητές. Ψάχνοντας το αρχείο μου, βρήκα μια μελέτη που παρουσιάστηκε πριν από δύο χρόνια σ' ένα αθλητικό συνέδριο στη Φρανκφούρτη και απαντούσε στο ερώτημα κατά πόσο συμβάλλει στην αγωνιστική μεταμόρφωση μιας ομάδας η απομάκρυνση ενός προπονητή, ο οποίος θεωρείται ότι απέτυχε. Η μελέτη των Γερμανών ερευνητών δείχνει ότι η απόλυση ενός προπονητή μεσούσης της περιόδου και η αντικατάστασή του από άλλον δεν βοηθά καθόλου στην αγωνιστική ανάκαμψη της ομάδας. Ερευνητές του πανεπιστημίου του Μίνστερ μελέτησαν 35 χρόνια ιστορίας της Bundesliga και ανέλυσαν τον αντίκτυπο που είχαν 206 αλλαγές προπονητών μέσα σε μια αγωνιστική περίοδο. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, στα πρώτα τρία ή τέσσερα παιχνίδια που ακολουθούν την αντικατάσταση ενός προπονητή, η ομάδα παρουσιάζει μια κάποια αγωνιστική βελτίωση, η οποία όμως δεν διαρκεί, όσο ήλπισαν οι φίλαθλοι ή ο πρόεδρος της ομάδας.

Αυτό υποστήριξε η μία εκ των δύο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, η Αλεξάνδρα Τιπενάουερ, ο πατέρας της οποίας, ο Χανς Ντίτερ Τιπενάουερ, ήταν προπονητής σε ομάδες της Bundesliga και απολύθηκε μάλιστα το 1980 από τον πάγκο της Αρμίνια Μπίλεφελντ. Εξετάζοντας μια μεγαλύτερη χρονική περίοδο που προηγείται και έπεται της απόλυσης ενός προπονητή, συγκεκριμένα μια χρονική περίοδο 12 παιχνιδιών, η μελέτη υποστηρίζει ότι η απόδοση της ομάδας δεν παρουσιάζει διαφορές. Ενα από τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης δείχνει ότι το 70% των ομάδων που απέλυσαν τους προπονητές τους μεσούσης της περιόδου τερμάτισαν στο χαμηλότερο 1/3 της τελικής βαθμολογίας του πρωταθλήματος. Όσον αφορά τις ομάδες που απολύουν έναν προπονητή και προσλαμβάνουν κάποιον άλλον προκειμένου να αποφύγουν τον υποβιβασμό, ούτε αυτή η επιλογή λειτουργεί. Σύμφωνα με τη μελέτη, το 59,6% των ομάδων που υιοθέτησαν αυτή την επιλογή δεν κατάφεραν να αποφύγουν τον υποβιβασμό, ενώ μόνο το 37% των ομάδων που αντιμετώπισαν προβλήματα και δεν άλλαξαν προπονητή υποβιβάστηκαν. Λέγεται ότι υπάρχουν ψέματα, μεγάλα ψέματα και οι στατιστικές. Τα συμπεράσματα της μελέτης δεν είναι κανόνες για το ποδόσφαιρο. Θα είχε ενδιαφέρον, όμως, να βλέπαμε τι συμπεράσματα θα προέκυπταν από μια ανάλογη έρευνα στην Ελλάδα. Αλλωστε, μην ξεχνάτε ότι οι στατιστικές είναι σαν τη μίνι φούστα. Μπορεί να σου δίνουν μερικές καλές ιδέες, αλλά δεν σου αποκαλύπτουν το αντικείμενο του πόθου.