Η κουλτούρα της ήττας (Sportday / Αντώνης Καρπετόπουλος)

Η ΑΕΚ δεν έχει κερδίσει κανένα ματς στο Τσάμπιονς Λιγκ στην ιστορία της. Ο Ολυμπιακός ψάχνει εδώ και μία δεκαετία μια νίκη εκτός έδρας. Και στατιστικά να το δει κανείς, το πράγμα είναι ενδιαφέρον –πόσω μάλλον αγωνιστικά. Ομως εγώ δεν θέλω να σταθώ στο αγωνιστικό κομμάτι. Στην πραγματικότητα, και από τα δύο ματς δεν μάθαμε τίποτα καινούργιο για τις δύο ομάδες: η χρησιμότητα των πιτσιρικάδων της ΑΕΚ θα κριθεί από τον χρόνο κι ο Ολυμπιακός έδειξε κενά και δυνατότητες τις οποίες έχουμε συνηθίσει. Δράττομαι της ευκαιρίας του τριημέρου να γράψω κάτι για την κουλτούρα της ήττας.

Πίσω από τα πολλά ατυχή αποτελέσματα του Ολυμπιακού στα εκτός έδρας ματς του Τσάμπιονς Λιγκ, αλλά και της ΑΕΚ γενικά στη διοργάνωση, κρύβεται ο φόβος που προκαλεί το άγχος της ήττας. Η ΑΕΚ έχει βάλει τρία γκολ στη Ρεάλ Μαδρίτης κι έχει κολλήσει με αντίπαλο την Γκενκ. Ο Ολυμπιακός έχει πετύχει τρεις φορές δύο γκολ εκτός έδρας (με την Κορούνια, τη Μόλντε και τη Σαχτάρ) και δεν έχει καταφέρει να κερδίσει. Το λάθος δεν γίνεται μέσα στο γήπεδο: γίνεται στην προσέγγιση του αγώνα. Και δεν είναι πρόβλημα τόσο του Ολυμπιακού ή της ΑΕΚ, αλλά της λογικής με την οποία όλοι μας σε αυτή τη χώρα προσεγγίζουμε το ποδόσφαιρο.

Σκοπός

Ποιος είναι ο (αυτο)σκοπός μιας ελληνικής ομάδας; Οταν παίζει με μια μικρότερη να κερδίσει κι όταν παίζει με μια πιο δυνατή να μη χάσει. Με τον καιρό, το να μη χάσω μπήκε πολύ στην καθημερινότητά μας κι όχι μόνο στο ποδόσφαιρο: η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της έμαθε να φοβάται μήπως χάσει. Δεν είναι τόσο η προσπάθεια να μηδενιστεί το ρίσκο («να πάμε στα σίγουρα») –κυρίως υπάρχει μια ταύτιση της ήττας με την καταστροφή. Πρόκειται για λάθος.

Βελτίωση

Η ήττα δεν είναι κατάσταση –είναι απλώς ένα αποτέλεσμα. Ειδικά στα σπορ είναι το αποτέλεσμα εκείνο που σε βοηθάει να βελτιωθείς πιο πολύ. Η πρόοδος γεννιέται πάνω στην ήττα –οι ομάδες που συνεχώς νικούν δεν προοδεύουν! Καμιά φορά έχουν την τύχη να βρίσκονται σε μια κατάσταση ευτυχισμένης στασιμότητας –σίγουρα οι νίκες τις κάνουν με τον καιρό νωθρές. Τίποτα που επαναλαμβάνεται δεν έχει δημιουργικό χαρακτήρα: ούτε καν το επαναλαμβανόμενο αστείο. Το γέλιο που προκαλεί η επανάληψη είναι νευρικό –είναι το γέλιο που πηγάζει από τη γνώση του αστείου. Το 'χει γράψει ο Κούντερα: το να κερδίζεις συνέχεια είναι λίγο καλύτερο από το να χάνεις συνέχεια: πολύ λίγο όμως.

Γαλήνη

Στην Ελλάδα φοβόμαστε την ήττα –κι όμως η ήττα είναι υπέροχη και λυτρωτική, όπως το κλάμα. Οποιος έχει κλάψει πολύ, έστω και μια φορά στη ζωή του, δεν ξεχνά ότι αμέσως μετά έρχεται μια παράξενη γαλήνη: όσο πιο έντονη είναι η συναισθηματική φόρτιση τόσο πιο γλυκό είναι το ουράνιο τόξο που βγαίνει στην καρδιά μας. Θυμάμαι σοκαριστικές ήττες που με έκαναν να αγαπήσω τους ηττημένους: την Ολλανδία του '78, τη Βραζιλία του '82, τον Ρομπέρτο Μπάτζιο. Και θυμάμαι και νίκες, πολλές, μα πάρα πολλές νίκες, που δεν σήμαιναν απολύτως τίποτα. Η νίκη σε εθίζει, σε αναγκάζει να καταφύγεις στην μπαγαποντιά, σκοτώνει το βασικό, δηλαδή το παιχνίδι.

Νεύρωση

Φυσικά και στο ποδόσφαιρο πρέπει να παίζεις για να κερδίσεις, όμως αυτό είναι σκοπός, δεν μπορεί να γίνει εθνική νεύρωση. Ωραία, κι αν δεν κερδίζεις, τι θα γίνει; Θα πεθάνεις; Άκουγα κόσμο να δυσανασχετεί επειδή η Εθνική Ελλάδας μετά το Euro της Πορτογαλίας έχασε από τους Αλβανούς: είχα πει σε κάποιους φίλους που συνέδεαν τα δύο πράγματα να μην ανησυχούν, διότι δεν θα μας πάρουν τον τίτλο πίσω! Με κοίταζαν προσπαθώντας να καταλάβουν αν είμαι αναίσθητος μπροστά στην τραγωδία της στιγμής.

Ψύχωση

Ο Κάτανετς είχε πει κάποτε ότι στον Ολυμπιακό υπάρχει ψύχωση –ήταν η πιο σωστή κουβέντα που έχει πει άνθρωπος. Αυτή η ψύχωση είναι πλέον γενική: ο κόσμος κάθεται να δει τα ματς και φρικάρει με την ιδέα ότι η ομάδα που υποστηρίζει μπορεί να χάσει –λες και θα της συμβεί κάτι που δεν έχει συμβεί σε κανέναν. Οι ομάδες ζουν καταπιεσμένες από την αδυναμία της διάκρισης ανάμεσα στο σημαντικό και στο ψεύτικο: μια νίκη μπορεί να είναι ψεύτικη, τιποτένια, φτωχή.

Αξίες

Η νίκη και η ήττα προκύπτουν –το βασικό και στη ζωή και στο ποδόσφαιρο είναι η διαδικασία, οι αξίες. Αξία δεν είναι η νίκη: η νίκη μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιων αξιών –θα 'πρεπε κανονικά αυτό να συμβαίνει. Αξίες αθλητικές είναι ο ιδρώτας, ο σεβασμός του αντιπάλου, η δημιουργικότητα, η συγκέντρωση, η ικανότητα να δώσεις το κάτι παραπάνω. Η νίκη δεν συμπεριλαμβάνεται στις αξίες –μπορεί να αποκτήσει αξία. Το ίδιο και η ήττα –το θέμα είναι τι θες.

Φτωχό

Το ελληνικό ποδόσφαιρο την περασμένη δεκαετία γέμισε από νίκες και ξέμεινε από αξίες. Έφτασε στην έκτη θέση της Ευρώπης, έστειλε τρεις εκπροσώπους στο Τσάμπιονς Λιγκ και σήμερα είναι φτωχότερο από ποτέ. Οχι επειδή οι ομάδες σταμάτησαν να κερδίζουν, αλλά διότι ξέχασαν εντελώς το πώς κάποτε έχαναν: πριν φτάσει στην έκτη θέση το ελληνικό ποδόσφαιρο είχε ομάδες που έχαναν με το κεφάλι ψηλά. Αυτού του τύπου οι ομάδες λείπουν τώρα –τις παρέσυρε η άνοδος του Χρηματιστηρίου, το life style του νεοπλουτισμού, η σιγουριά της παράγκας. Χωρίς λούστρο, χωρίς προστασία, χωρίς διευκολύνσεις, οι ομάδες χάνουν στο γήπεδο. Εξω από αυτό έχουν χάσει προ καιρού την ψυχή τους.

Εμφανίσεις

Οι εμφανίσεις του κουτσουρεμένου Ολυμπιακού και της αποδεκατισμένης ΑΕΚ το διήμερο είχαν κάτι το παρήγορο: και οι δύο δεν τρόμαξαν από την πιθανότητα μιας διαφαινόμενης ήττας και πάλεψαν για να την αποφύγουν, χωρίς ωστόσο στο παιχνίδι τους να υπάρχει ο συνηθισμένος τον τελευταίο καιρό υστερικός χαρακτήρας. Έπαιξαν και παραλίγο να κερδίσουν, ρισκάροντας προηγουμένως να χάσουν. Στη ζωή αυτό γίνεται συνέχεια.

Χαράτσια

Ακούγεται συχνά ότι ένα πρόβλημα που υπάρχει στο ελληνικό ποδόσφαιρο είναι οι προπονητές και οι σχολές. Θέλω να μοιραστώ μαζί σας δύο συγκλονιστικές πρόσφατες αποφάσεις της μεγάλης Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας που αφορούν το ζήτημα:
- Η πρώτη αφορά τους προπονητές. Ξέρετε σε ποια ηλικία μπορεί κάποιος να γίνει προπονητής; Σε όλες τις νορμάλ χώρες (εξωτικούς παραδείσους, όπως η Ουγκάντα, ή απλησίαστες, όπως το συμπαθέστατο Καζακστάν π.χ.) το επάγγελμα του προπονητή είναι περίπου όπως όλα τα άλλα: στην Ελλάδα όχι! Σύμφωνα με τον κανονισμό των σχολών προπονητικής που η ΕΠΟ έστειλε στη ΓΓΑ για να τον εγκρίνει, όποιος είναι δεκαέξι χρόνων (!) (ναι, καλά το διαβάσατε, δεκαέξι χρόνων!) μπορεί να καταθέσει τα χαρτιά του για να πάρει δίπλωμα προπονητή. Οι άνθρωποι της Γενικής Γραμματείας έστειλαν πίσω τον κανονισμό πριν παρέμβει η εταιρεία για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, όμως ακόμα αναρωτιούνται ποιο άρρωστο μυαλό μπορεί να έχει συντάξει το σχετικό κείμενο!
- Το πιο ωραίο, όμως, είναι η διάταξη που αφορά τους πτυχιούχους ΤΕΦΑΑ με ειδικότητα το ποδόσφαιρο. Μέχρι πρόσφατα αυτοί κατέθεταν στη ΓΓΑ το πτυχίο με κάποια άλλα έγγραφα και έπαιρναν την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος προπονητή. Με αυτή μπορούσαν να καθίσουν στον πάγκο ομάδων Β', Γ', Δ' Εθνικής. Το πτυχίο δεν αρκούσε για Α' Εθνική και έπρεπε να παρακολουθούν, όσοι ενδιαφέρονταν να δουλέψουν σ' αυτή, ένα δεκαπενθήμερο σεμινάριο, οργανωμένο από την Ομοσπονδία, που κόστιζε 1.000 με 1.400 ευρώ. Ερχεται σήμερα η ΕΠΟ και καταργώντας την αξία του πτυχίου (!) στο όνομα του αυτοδιοίκητου του ποδοσφαίρου (!), στέλνει εκατοντάδες γυμναστές (χωρίς διάκριση σε εμπειρικούς και επιστήμονες!) να παρακολουθήσουν κατ' αρχάς ένα μίνι σεμινάριο 5 ημερών -έναντι βέβαια αντίτιμου 400–450 ευρώ το κεφάλι– για να αποκτήσουν άδεια εργασίας με έγκριση της UEFA. Ας πούμε ότι κι αυτό αντέχεται. Ελα όμως που οι νέες άδειες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: πρόκειται για την B UEFA, την Α UEFA και την Professional. Καλά το καταλάβατε, όποιος θέλει να δουλέψει στην Α’ Εθνική πρέπει να πληρώσει τρία σεμινάρια, δηλαδή πάνω από 2.000 ευρώ! Λεπτομέρεια: οι καθηγητές των σχολών της ΕΠΟ είναι σχεδόν όλοι καθηγητές ΤΕΦΑΑ (Λιάπης, Σεντελίδης, Τελμετίδης κ.ά.). Απορώ με δαύτους. Τι θα πουν στους παλιούς φοιτητές τους; Ότι όσα τους δίδαξαν οι ίδιοι (!) τόσα χρόνια στο Πανεπιστήμιο είναι για γέλια;
Το ξέρω ότι γελάτε! Το θέμα είναι αν θα τους μαζέψει κανένας...