Αφού «νικούν», γιατί εκδιώχθηκε ο κόουτς; (Sportday / Διονύσης Ελευθεράτος)

Λοιπόν, αφού κατά καιρούς εντοπίζονται τόσες ομοιότητες ανάμεσα στο ποδόσφαιρο και την πολιτική, ας ανιχνεύσουμε και μερικές διαφορές... Ας φανταστούμε τον «πλανητάρχη» Τζορτζ Μπους «πρόεδρο» μιας ποδοσφαιρικής ομάδας και τον Ντόναλντ Ράμσφελντ, που προσφάτως αποπέμφθηκε από την ηγεσία του αμερικανικού Πενταγώνου, «τέως προπονητή». Ο προπονητής αποπέμφθηκε, αν και έως χθες ο πρόεδρος εκθείαζε τα «επιτυχή» αποτελέσματα της ομάδας στο δύσμοιρο Ιράκ. Κι ο περιβόητος «μέσος Αμερικανός» θεωρούσε ότι ο κόουτς Ράμσφελντ έκανε «great job»...

Δεν είναι προφανής η διαφορά με τα του αθλητισμού; Στις τάξεις φιλάθλων κι οπαδών μπορεί να ποικίλουν οι εκτιμήσεις για το αν η απόδοση της ομάδας θα βελτιωθεί ή όχι. Ουδείς όμως ισχυρίζεται ότι η ομάδα νίκησε, αν αυτή σημείωσε ένα γκολ κι οι αντίπαλοι τρία.

Στην πολιτική τα πράγματα δεν είναι τόσο απτά κι οφθαλμοφανή -εκτός αν πρόκειται για αποτελέσματα βουλευτικών εκλογών. Μπορεί άνετα να κομπάζει ένας υπουργός Εργασίας -ας πούμε, στην Ελλάδα- ότι κατόρθωσε να μειώσει την ανεργία, έστω κι αν συμβαίνει το αντίθετο: «εξαφανίζει» χιλιάδες ανέργους που παρακολουθούν προγράμματα του ΟΑΕΔ, κάνει ένα δύο επιπρόσθετα τρικ και ξεμπερδεύει.

Οταν η πολιτική ασκείται με το μέσο που ονομάζεται πόλεμος, τα πράγματα γίνονται πολύ πιο θολά. Ο Τσόρτσιλ είχε πει: «Στον πόλεμο η αλήθεια είναι τόσο πολύτιμη, ώστε πρέπει να τη συνοδεύει μία σωματοφυλακή ψεμάτων». Υπάρχουν, βεβαίως, πολλές κατηγορίες πολεμικών ψεμάτων. Οταν χρειάζεται, κάποια «προκαταρκτικά» ψέματα αποσκοπούν στη δικαιολόγηση μιας επίθεσης: θυμηθείτε τα... αόρατα υπερ-όπλα του Ιράκ.

Τα επόμενα ψέματα «φτιάχνουν» ένα στρατό, ο οποίος αφενός μεν θριαμβεύει, αφ' ετέρου δε τιμά τη στολή του, αποφεύγοντας φόνους αμάχων και εγκλήματα πολέμου. Η επικοινωνιακή αυτή ισορροπία αποδεικνύεται, ενίοτε, δύσκολη υπόθεση. Ετσι, οι αντιφάσεις αφθονούν. Παράδειγμα: το 2001, στο τέλος της τρίτης ημέρας της επίθεσης των Αμερικανών στο Αφγανιστάν, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε ότι είχε ήδη καταστραφεί το 85% των στρατιωτικών στόχων. Μα τότε, γιατί στην ευχή συνεχίστηκαν επί τόσα 24ωρα -ακόμα- οι καταιγιστικοί βομβαρδισμοί και μάλιστα στο «ψαχνό»; Γιατί οι άμαχοι του Αφγανιστάν είχαν την αυτοκαταστροφική συνήθεια να διαμένουν μαζικά δίπλα σε «στρατιωτικούς στόχους», τους περισσότερους εκ των οποίων είχαν εντοπίσει οι Αμερικανοί επιτελείς, εκ των προτέρων, σε... ερημιές;
Το πολεμικό ψέμα καμιά φορά μοιάζει με τη σαρανταποδαρούσα: έχει πολλά πόδια, αλλά είναι κοντά. Το καλοκαίρι του 1974, όταν έγινε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, σύσσωμη η Ελλάδα με το ένα της αυτί άκουγε το ραδιόφωνο της χούντας να διαβεβαιώνει ανελλιπώς: «αι ημέτεραι δυνάμεις προελαύνουν». Με το άλλο αυτί άκουγε, από την «Ντόιτσε Βέλε», το Λονδίνο και τη «Φωνή της Αλήθειας», όσα ήδη υποψιαζόταν. Η ταχύτατη αποκάλυψη των συμβάντων ήταν αναπόφευκτη.

Οταν είσαι ισχυρός, έχεις το πάνω χέρι και στη μάχη που διεξάγεται στο πεδίο της πολεμικής εικονικής πραγματικότητας. Αρκεί να διδάσκεσαι από τα «σφάλματα» του παρελθόντος: ο τελευταίος πόλεμος άμεσου «αμερικανικού ενδιαφέροντος», στον οποίο έδρασαν με ελευθερία κινήσεων οι πολεμικοί ανταποκριτές, ήταν εκείνος του Βιετνάμ. Το 1991, στις παραμονές της «Καταιγίδας της Ερήμου», Αμερικανός αξιωματούχος προανήγγειλε τη σύγχρονη στρατηγική των ΗΠΑ στην αναμέτρηση των εντυπώσεων: «στο Βιετνάμ χάσαμε τον πόλεμο εξαιτίας τριών φωτογραφιών. Δεν πρόκειται να το επιτρέψουμε πάλι».

Ποιες φωτογραφίες εννοούσε; Εκείνη με τα γυναικόπαιδα του χωριού Μέι Λάι, που σπάραζαν λίγο πριν εκτελεστούν. Την άλλη, με τον μορφασμό του νεαρού αιχμαλώτου Βιετκόνγκ, την ώρα που διαπερνούσε το κεφάλι του η σφαίρα από το πιστόλι του εκτελεστή. Εκείνη με το γυμνό κορίτσι που έτρεχε κλαίγοντας, ενώ πίσω έσκαγαν βόμβες Ναπάλμ. Το μάθημα, σαφές: ο πόλεμος πρέπει να φαίνεται «καθαρός» εκ μέρους μας και η νίκη ήδη... με το μέρος μας!

Ασφαλώς, οι έννοιες «επιτυχία» και «αποτυχία» είναι πολύ πιο σύνθετες υπό συνθήκες κατοχής, όπως στο Ιράκ. Θα το δούμε αυτό στο επόμενο άρθρο, στο οποίο, επίσης, θα σταθούμε σε ορισμένους σταθμούς στην εξέλιξη της αμερικανικής προπαγανδιστικής «τέχνης του πολέμου». Το χρωστάμε στον καημένο τον Ντ. Ράμσφελντ. Τον «προπονητή» που εκδιώχθηκε, αν και η «ομάδα» υποτίθεται ότι θριάμβευε!