Ποδοσφαιρικά όνειρα για λίγους (Sportday / Χρίστος Χαραλαμπόπουλος)

Παρακολουθώντας τα οικονομικά στοιχεία των ομάδων που έχουν προκριθεί στη 16άδα του Τσάμπιονς Λιγκ, βεβαιώθηκα για μία ακόμα φορά σε ό,τι αφορά τις τάσεις του σύγχρονου επαγγελματικού ποδοσφαίρου. Αυτό που οι περισσότεροι ονομάζουν ανάπτυξη είναι μάλλον το αντίθετο. Το ποδόσφαιρο, χάρη στην ελεύθερη αγορά, μιμείται τις ανισότητες που παρουσιάζει η παγκόσμια οικονομία. Συγκέντρωση πλούτου και δύναμης στα χέρια λίγων ομάδων, που φτάνουν στο τέλος να μονοπωλούν –σχεδόν– τις διακρίσεις και τα έσοδα.

Η είσοδος του ποδοσφαίρου στην ελεύθερη αγορά μπορεί να φέρνει καλύτερα γήπεδα, χάμπουργκερ, κόκα-κόλες και καταστήματα που εμπορεύονται δεκάδες διαφορετικά αντικείμενα με το σήμα της ομάδας, που έχει αποκτήσει πλέον τα εμπορικά χαρακτηριστικά του brand name, αλλά ελάχιστα βελτιώνει το ίδιο το παιχνίδι. Οι τιμές των εισιτηρίων αυξάνονται, όπως και τα τηλεοπτικά δικαιώματα –που πριν από τέσσερα χρόνια πιστέψαμε ότι έπιασαν οροφή–, επειδή κάποιος πρέπει να πληρώσει το κόστος των επενδύσεων σε εγκαταστάσεις και ανθρώπους. Τα νούμερα αρχίζουν και πάλι να εκτοξεύονται, μόνο που τώρα είναι πολύ λιγότεροι σε σχέση με το παρελθόν αυτοί που μπορούν να κινηθούν ψηλά.

Έγραψα λίγο πιο πάνω ότι αυτό που χαρακτηρίζεται ανάπτυξη είναι, στην ουσία, συρρίκνωση. Μια συρρίκνωση που εντοπίζεται αρχικά στον αριθμό των οπαδών των μικρότερων ομάδων, που μειώνεται προς όφελος των μεγάλων ομάδων. Οταν μειώνεται η οπαδική βάση μιας ομάδας, μειώνονται και όλα τα υπόλοιπα. Τα έσοδα, οι ελπίδες, οι φιλοδοξίες. Αν αφήσει κατά μέρος κάποιος τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα στα οποία οι ομάδες, ακόμα και οι μεσαίες ή οι μικρές, έχουν ικανοποιητικά έσοδα –εφόσον έχουν υιοθετήσει την αρχή της συλλογικής διαπραγμάτευσης των τηλεοπτικών δικαιωμάτων–, αξίζει να αναρωτηθεί για τις επιδιώξεις των μεσαίων ομάδων των ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων.

Των ομάδων που δεν μπορούν να «χτυπήσουν» τις ψηλές θέσεις του Τσάμπιονς Λιγκ ή και του ΟΥΕΦΑ ενδεχομένως, οι οποίες παράλληλα κινούνται με σχετική ασφάλεια μακριά από τη ζώνη του υποβιβασμού. Τι περιμένουν; Τη νίκη στο πρωτάθλημα απέναντι σε μια μεγάλη ομάδα; Την ανάδειξη ενός ποδοσφαιριστή τον οποίο θα μπορέσουν να μοσχοπουλήσουν; Μια «καλή πορεία» στο Κύπελλο; Τι; Ακόμα, όμως, κι αν καταφέρουν κάτι από όλα αυτά ή και όλα αυτά μαζί, μπορούν να ξεπεράσουν το μέγεθός τους, που καθορίζει και τη μοίρα τους; Πολύ λογικά, κάποιος θα μου πει «τι προτείνεις για να αλλάξει η κατάσταση;». Θα έλεγα να ρίξουμε μια ματιά στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, όπου γνωρίζουν πολύ καλά τις υπερβολικές στρεβλώσεις που προκαλεί «το αόρατο χέρι της αγοράς».

Οι Αμερικανοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι αν πρέπει με κάθε θυσία ο καπιταλισμός να διατηρήσει τη φαντασίωση «η ζωή μοιάζει με ένα παιχνίδι», ειδικά στον τομέα των σπορ, τότε αυτός ο τομέας πρέπει να διασφαλίζει ένα μίνιμουμ αρχών ισότητας στον ανταγωνισμό. Μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να καθιερωθούν «δίχτυα ασφαλείας» σε όλους τους τομείς της κοινωνίας –πόσω μάλλον όταν στη μεταπολεμική «κοινωνία των ευκαιριών» κρίνονται «κοστοβόρα» και αντιπαραγωγικά–, αλλά στον αθλητισμό είναι απαραίτητο να υπάρξουν.

Διαφορετικά τα πράγματα θα ξεφύγουν από κάθε έλεγχο και ο τομέας των σπορ θα μεταλλαχθεί σε ένα ακόμα πεδίο οικονομικής δραστηριότητας, όπως και τόσα άλλα. Η πρακτική της «ανακύκλωσης» των ταλαντούχων νεαρών ποδοσφαιριστών, που αντί να πηγαίνουν όλοι στις μεγάλες ομάδες να «μοιράζονται» στις μικρές, αλλά και το σάλαρι καπ, μπορεί να είναι κάποιες λύσεις, παρ' όλο που είναι σίγουρο ότι οι μεγάλες ομάδες δεν θα δείξουν καμία διάθεση να μοιραστούν με τους αδύναμους. Ή μπορεί ένας καλός ποδοσφαιριστής να προτιμήσει να αγωνιστεί σε μια ομάδα του κέντρου παρά σε μια μικρότερη της περιφέρειας.

Το πως θα εντάξουμε τέτοιες προτάσεις σε ένα θεσμικό πλαίσιο για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και μακροπρόθεσμα, δεν το γνωρίζω. Όμως είναι μια συζήτηση που έπρεπε ήδη να είχαμε ξεκινήσει. Τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα και οι διοργανώσεις της ΟΥΕΦΑ σε επίπεδο συλλόγων κάθε χρόνο παρουσιάζουν την ίδια ομάδα πρωταγωνιστών. Αν αυτή η εικόνα συνεχιστεί, όσο ωραία ή σύγχρονα κι αν είναι τα καινούργια γήπεδα, σταδιακά θα αδειάζουν, μια και ο κόσμος θα αρχίσει να βαριέται –πόσω μάλλον όταν ο ανταγωνισμός της τηλεόρασης δύσκολα μπορεί να καταπολεμηθεί.

Ίσως είναι καιρός να δούμε το ποδόσφαιρο περισσότερο σοβαρά από όσο το κάνουμε συνήθως και να μην το αφήσουμε να γίνει έπαθλο του τζόγου ή του κεφαλαίου που κυκλοφορεί στον χώρο, του οποίου η προέλευση –πολύ συχνά– είναι σκοτεινή. Πιθανότατα το ποδόσφαιρο είναι ο ιδανικός χώρος στον οποίο θα μπορούσαν να δοκιμαστούν αντιλήψεις που χαρακτηρίζονται «αριστερές», οι οποίες μπορούν να διαταράξουν και να αμφισβητήσουν την κυριαρχία της νεοσυντηρητικής οικονομικής σκέψης.