Ρατσισμός και φωτιά στο γήπεδο του τελικού: Η ιστορία του πρώτου Copa America

Αφού πέρασε από σαράντα κύματα, το 47ο Copa America της ιστορίας ξεκίνησε εδώ και μερικές ημέρες στην Βραζιλία, μπροστά σε αδειανές εξέδρες και κατόπιν αρκετών αντιδράσεων – με κυριότερες αυτές των παικτών της «σελεσάο».

Αυτό δεν είναι, δυστυχώς, το πρώτο τουρνουά στη Νότια Αμερική που συνοδεύεται από ευτράπελα. Προσφάτως είχαμε γράψει για τη διοργάνωση του 2001 και την «μπόμπα» της Ονδούρας. Σήμερα, σας παραθέτουμε τα όσα είχαν διαδραματιστεί στην Αργεντινή το μακρινό 1916. Τότε που διεξήχθη η πρώτη έκδοση του Copa America...

Άλλο όνομα και... λίγοι και καλοί

Μπορεί στη σύγχρονη ιστορία του να περιλαμβάνει πάντοτε τις δέκα κλασικές εθνικές της CONMEBOL και συχνά... καλεσμένες από άλλες ηπείρους, όμως το “Campeonato Sudamericano de Seloecciones” το διεκδίκησαν μόλις τέσσερις. Η διοργανώτρια Αργεντινή, η Ουρουγουάη, η Βραζιλία και η Χιλή.

Το τουρνουά είχε ξεκινήσει στις 2 Ιουλίου και είχε λήξει στις 17 του μήνα, με τους Αργεντίνους να το διοργανώνουν με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την ανεξαρτησία της χώρας. Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφερθεί πως έξι χρόνια νωρίτερα είχε διεξαχθεί το “Copa Centenario Revolucion de Mayo”, για να γιορταστεί η...έναρξη της αργεντίνικης επανάστασης, επίσης έναν αιώνα πίσω! Είχαν συμμετάσχει Αργεντινή, Ουρουγουάη και Χιλή και το είχε πανηγυρίσει η πρώτη, ωστόσο το εν λόγω τουρνουά δεν αναγνωρίζεται από τη CONMEBOL.



Βλέπετε, τότε δεν υπήρχε ακόμη η Ομοσπονδία. Για την ακρίβεια, δεν υπήρχε ούτε όταν ξεκίνησε το τουρνουά του 1916! Η CONMEBOL «γεννήθηκε» μία εβδομάδα μετά την έναρξη, με προτροπή του Ουρουγουανού δημοσιογράφου και πολιτικού, Έκτορ Ριβαντάβια Γκόμες, που θεωρούσε πως οι τέσσερις συμμετέχουσες χώρες έπρεπε να κάνουν την αρχή και να δημιουργήσουν ένα φορέα που θα ένωνε, ποδοσφαιρικά, τις χώρες της Νοτίου Αμερικής. Ήδη υπήρχε η FIFA, από το 1904, η οποία αποθάρρυνε τη δημιουργία Ομοσπονδιών σε ηπειρωτικό επίπεδο.

Ωστόσο, οι θερμοί Νοτιοαμερικάνοι δεν πτοήθηκαν, κι έτσι στις 9 Ιουλίου του 1916 προχώρησαν στη δημιουργία της CONMEBOL. Αν πάντως περίμενε κανείς να δει ενότητα και ανάμεσα στις τέσσερις χώρες, γελάστηκε...

Γραδίν, ο πρωταγωνιστής

Με μόλις τέσσερις ομάδες να μετέχουν, δεν υπήρχαν και πολλοί διαθέσιμοι τρόποι διεξαγωγής. Ένας όμιλος, τρία ματς για κάθε ομοσπονδιακό συγκρότημα, με τον πρώτο να κατακτά τον τίτλο. Η νίκη έδινε δύο βαθμούς, η ισοπαλία έναν.

Παραδόξως, η Βραζιλία αποτελούσε ένα εκ των αουτσάιντερ, μαζί με τη Χιλή. Αργεντίνοι και Ουρουγουανοί από τη μεριά τους, αναμενόταν να κοντραριστούν για τον τίτλο – όπως κι έγινε.



Στην πρεμιέρα, η «σελέστε» διέλυσε με 4-0 τους Χιλιανούς, με τον Ισαμπελίνο Γραδίν να σκοράρει δις. Ο επιθετικός της Πενιαρόλ θεωρείτο ως ένας από τους κορυφαίους ποδοσφαιριστές της εποχής του (και εν συνεχεία χρυσός νικητής στους Νοτιοαμερικανικούς Αγώνες στα 200 και στα 400 μέτρα) αλλά για τους ηττημένους Χιλιανούς, αποτέλεσε, μαζί με τον Χουάν Ντελγάδο αφορμή για... ένσταση. Βλέπετε, οι δύο Ουρουγουανοί ήταν μαύροι και οι άνθρωποι της Χιλής κατήγγειλαν πως η αντίπαλός του παραβίασε τους κανονισμούς χρησιμοποιώντας δύο... Αφρικανούς σκλάβους!

Ευτυχώς, η καταγγελία του έπεσε στο κενό, καθώς αμφότεροι είχαν γεννηθεί στην Ουρουγουάη (Μοντεβιδέο και Φλόριδα αντίστοιχα) και πληρούσαν κάθε προϋπόθεση για να εκπροσωπούν την πατρίδα τους.

Ένας τελικός-φωτιά...

Κατά τ’ άλλα, τα δύο φαβορί ξεχώρισαν γρήγορα. Οι Αργεντίνοι επικράτησαν 6-1 των Χιλιανών αλλά το 1-1 με την Βραζιλία τους έφερε στη 2η θέση πριν την τελευταία αγωνιστική. Σε εκείνο το ματς, οι διοργανωτές είχαν αναγκαστεί να βρουν δύο γρήγορους αντικαταστάτες για τους Οχάκο και Ναόν, που δεν θα έπαιζαν για διαφορετικό λόγο ο καθένας. Επιστρατεύτηκαν έτσι οι Λαγκούνα και Μπινκάς, που έπαιζαν ποδόσφαιρο αλλά βρίσκονταν εκεί ως θεατές! Μάλιστα, ο πρώτος πέτυχε και το μοναδικό γκολ της ομάδας του...

Η δε Ουρουγουάη είχε νικήσει όλα τα ματς, ενώ η Βραζιλία είχε τερματίσει 3η με δύο ισοπαλίες και μία ήττα.

Στις 16 Ιουλίου, στο «Χιμνάσια ι Εγρίμα» του Μπουένος Άιρες, που είχε φιλοξενήσει όλα τα ματς, η Ουρουγουάη αντιμετώπισε την Αργεντινή ούσα στο +1. Μια ισοπαλία αρκούσε στη «σελέστε», με τους διοργανωτές από την άλλη να χρειάζονται μόνο νίκη για να πανηγυρίσουν την κούπα.

Θυμάστε την ενότητα που είχαμε προαναφέρει παραπάνω; Ναι, ούτε στον τελικό έκανε την εμφάνισή της. Για την ακρίβεια, μετά από μόλις πέντε λεπτά, η αναμέτρηση διεκόπη λόγω των υπεράριθμων οπαδών στις ξύλινες κερκίδες του γηπέδου - πάνω από 18.000 συνολικά. Αρκετοί εξ αυτών των γηπεδούχων είχαν προλάβει ήδη να «στολίσουν» με ρατσιστικές εκφράσεις τους δύο μαύρους παίκτες της Ουρουγουάης.



Η απόφαση για διακοπή έφερε μεγάλης έκτασης επεισόδια, που είχαν ως αποτέλεσμα να καεί μεγάλο μέρος του γηπέδου! Οι εξοργισμένοι οπαδοί βλέπετε, έβαλαν φωτιά χρησιμοποιώντας βενζίνη από τα αυτοκίνητα που ήταν σταθμευμένα απ’ έξω...

Χρόνος για χάσιμο δεν υπήρξε. Μόλις την επόμενη μέρα, ο τελικός ξεκίνησε –και ολοκληρώθηκε αυτή τη φορά- στο γήπεδο της Ρασίνγκ, στην Αβεγιανέδα. Όποιος περίμενε να δεις θέαμα διαψεύστηκε, καθώς δεν σημειώθηκε ούτε ένα γκολ, με το τελικό 0-0 να δίνει το τρόπαιο στους Ουρουγουανούς.

Την επόμενη μέρα, οι εφημερίδες της Αργεντινής θρηνούσαν την απώλεια του τίτλου από τους «σκλάβους», με μερικές να αποφεύγουν να γράψουν το όνομα του αρχισκόρερ της διοργάνωσης, Γραδίν. «Επιθετικός Νο1» σημείωσαν μερικές, ενώ άλλες επιχείρησαν να τον σβήσουν , μαζί με τον Ντελγάδο, από την ομαδική φωτογραφία των πρωταθλητών...

Ήταν να μην γίνει η αρχή

Παρά τα όσα διαβάσατε παραπάνω, το τουρνουά θεωρήθηκε επιτυχημένο. Μάλιστα διοργανώθηκε άμεσα η δεύτερη έκδοσή του, μόλις την επόμενη χρονιά, ανάμεσα στις ίδιες τέσσερις ομάδες με την Ουρουγουάη να αναλαμβάνει τη διοργάνωση. Το 1921 η Παραγουάη κατέγραψε την πρώτη της παρουσία, αντικαθιστώντας τη Χιλή, ενώ το 1937 είχαμε το πρώτο τουρνουά με έξι ομάδες.

Χρειάστηκε δε, να φτάσουμε στο 1975 για να συμμετάσχουν και ο δέκα (Βραζιλία, Αργεντινή, Κολομβία, Ουρουγουάη, Παραγουάη, Εκουαδόρ, Περού, Χιλή, Βολιβία) στη διοργάνωση, που μόλις τότε ονομάστηκε Copa America.