Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα, για όσους, τουλάχιστον, δεν το γνωρίζετε.
Το ντέρμπι των Βάσκων (derbi Vasco στα ισπανικά και Euskal Derbia στα βασκικά) ανάμεσα σε Αθλέτικ Μπιλμπάο και Ρεάλ Σοσιεδάδ είναι ένα πραγματικό ντέρμπι, που δεν είναι ντέρμπι. Τι θέλουμε να πούμε με τούτο το σικάτο; Ότι αν έχετε -καλώς- συνδέσει τα ντέρμπι σε ολόκληρο τον κόσμο με την αντιπαλότητα, τις φωνές, τις μπουνιές ενίοτε, και το μίσος, εδώ δεν μιλάμε για κάτι τέτοιο. Η φάση ανέκαθεν μεταξύ των δύο συντοπιτισσών ήταν «Βάσκοι ενωμένοι, ποτέ νικημένοι» και πέρα από μια ωραία καζούρα την επομένη στο σχολείο, στη δουλειά, ακόμα και στο σπίτι, αφού είναι πολύ συνηθισμένο οι οικογένειες να «μοιράζονται», τίποτα περισσότερο.
Όμως, και εδώ είναι η ομορφιά του ντέρμπι των Βάσκων, η κόντρα τους υπήρξε από το 1909 μοναδική, καθώς βασίζεται ακριβώς σε δύο μοναδικές ποδοσφαιρικές παραδόσεις, αλλά με μία κοινή πολιτική και πολιτιστική ταυτότητα, καθώς και ενότητα. Μία ενότητα ζηλευτή.
Γράφει ο Νίκος Ράλλης
Οι δυο τους, λοιπόν, Αθλέτικ και Σοσιεδάδ, έμελλε να χαρίσουν στο βασκικό ποδόσφαιρο τον πρώτο τελικό «του» στο Κύπελλο Ισπανίας -αφού ουδέποτε, ούτε καν τη χρυσή για αμφότερες δεκαετία του 1980, δεν έχουν συναντηθεί εκεί- τώρα, μέσα στην πανδημία. Όπερ σημαίνει άδειες εξέδρες στο τεράστιο ''Estadio de La Cartuja'' της Σεβίλλης, το γήπεδο, για την ιστορία (επειδή το είχαμε ξεχάσει εντελώς) του τελικού στο Κύπελλο UEFA το 2003 ανάμεσα στη Σέλτικ και την Πόρτο κάποιου τότε... Μουρίνιο.
Ο φετινός τελικός στο Copa del Ray, φυσικά, δεν είναι αυτός. Το παιχνίδι ανάμεσα στους Βάσκους είναι ο περσινός τελικός, του 2020, που δεν έγινε ποτέ λόγω της πανδημίας και μ' αυτά και μ' αυτά έφτασε Απρίλης του 2021 για να τον δούμε.
Το καταπληκτικό είναι πως η Αθλέτικ, αν χάσει το τρόπαιο απόψε (03/04, 22:30), θα έχει άλλη μία ευκαιρία για την κούπα, του 2021 αυτήν τη φορά, κόντρα στην Μπαρτσελόνα, στο ίδιο στάδιο, στις 17 του μήνα. Μπορεί, δηλαδή, να κάνει και το... back to back μέσα σε 15 μέρες και να τρελαθούν εντελώς στο Μπιλμπάο. Σημεία των καιρών.
Για τη Σοσιεδάδ, από την άλλη, είναι η πρώτη της ευκαιρία να φέρει και αυτή κάτι πίσω στη Βασκονία μετά από δεκαετίες. Το 2003 κόντεψε να πάρει το πρωτάθλημα από τη Ρεάλ Μαδρίτης, αλλά δεν τα κατάφερε, με αποτέλεσμα στο Σαν Σεμπαστιάν να έχουν μείνει στην τροπαιοθήκη με τα δύο σερί πρωταθλήματα του 1981-1982, τα Κύπελλα του 1909 και του 1987 και το Σούπερ Καπ του 1982.
Όχι πως στην Αθλέτικ πάνε πίσω (από το νταμπλ του 1984... τίποτα), αλλά τα Σούπερ Καπ του 2015 και του 2021, απέναντι και τα δύο, μάλιστα, στην Μπαρτσελόνα, πανηγυρίστηκαν έξαλλα, βάζοντας τέλος στην προσμονή ενός τίτλου, έστω και αν αυτός είναι ο «τρίτος» της Ισπανίας.
Τι θα πει, όμως, ντέρμπι των Βάσκων και γιατί δεν είναι ντέρμπι, ενώ είναι.
Οι Βρετανοί
Το ποδόσφαιρο έκανε την εμφάνισή του στο Μπιλμπάο μέσα από δύο ξεχωριστές ομάδες με βρετανικές συνδέσεις: Από τους Βρετανούς εργάτες και από τους μαθητές των Βάσκων, που επέστρεφαν στην πόλη από σχολεία στη Βρετανία.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, το Μπιλμπάο ήταν μια σπουδαία βιομηχανική πόλη και προσέλκυε πολλούς μετανάστες εργαζόμενους, συμπεριλαμβανομένων των ανθρακωρύχων από τη βορειοανατολική Αγγλία και των ναυπηγείων από το Σαουθάμπτον, το Πόρτσμουθ και το Σάντερλαντ. Καταλαβαίνετε πως μαζί τους οι Άγγλοι έφεραν και το ποδόσφαιρο, που το «κουβαλούσαν» παντού.
Και κάπως έτσι, το 1898, οι Juan de Astorquia, Luis Astorquia και άλλοι μαθητές ίδρυσαν το Athletic Club, χρησιμοποιώντας αγγλική ορθογραφία.
Μόνο Βάσκοι
Η Αθλέτικ υιοθέτησε την πολιτική απόκτησης μόνο Βάσκων παικτών πολύ γρήγορα, το 1912, και ακόμη... αντέχει, παραμένοντας, δε, μαζί με τη Ρεάλ και την Μπαρτσελόνα οι μοναδικές ομάδες της La Liga που δεν έχουν υποβιβαστεί ποτέ! Από τις ακαδημίες της Αθλέτικ, μάλιστα, ξεπηδούν χρόνια ολόκληρα τεράστια ταλέντα, με πολλά εξ αυτών να μη φεύγουν ποτέ από τα αγαπημένα τους «λιοντάρια». Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο τωρινός αρχηγός Ίκερ Μουνιαΐν.
Παρά αυτήν τη ζόρικη για κάθε προπονητή πολιτική, η Αθλέτικ έχει κατακτήσει οκτώ πρωταθλήματα και 23 Κύπελλα. Καθόλου άσχημα.
Royal Society Football Club of San Sebastian
Και από την άλλη έχουμε το -θα το γράψουμε αγγλιστί, να γίνει πιο κατανοητό- Royal Society Football Club of San Sebastian. Ή πιο απλά, τη συντοπίτισσα Ρεάλ Σοσιεδάδ. Μια ομάδα πολύ κατώτερη από την Αθλέτικ μέχρι και το 1951, όταν για πρώτη φορά τερμάτισε πάνω από τους Βάσκους αντιπάλους της.
Η Σοσιεδάδ εφάρμοζε επίσης μια παρόμοια πολιτική αποκλειστικής χρήσης τοπικών παικτών από την ίδρυσή της το 1909. Αυτό σταμάτησε, όμως, το 1989, προκειμένου να σταματήσει και η... αφαίμαξή της από την πιο πλούσια και ελκυστική στους Βάσκους Αθλέτικ Μπιλμπάο, που έπαιρνε ό,τι είχε και δεν είχε η Ρεάλ στις ακαδημίες της.
Πρώτος ξένος παίκτης, που φόρεσε τη φανέλα της, ήταν ο διεθνής Ιρλανδός Τζον Όλντριτζ, που μετακόμισε από τη Λίβερπουλ αντί 1,2 εκατ. ευρώ.
Σεβασμός
Ανεξάρτητα από την όποια ζήλια, ωστόσο, διακατείχε -ή και διακατέχει ακόμα- τη Ρεάλ Σοσιεδάδ απέναντι στους συντοπίτες της Αθλέτικ, ακόμα και όταν οι ομαδάρες τους τη δεκαετία του 1980 πάλευαν για το πρωτάθλημα, ήταν σαφές από τη γέννησή τους ότι δεν υπάρχει καμία έχθρα, κανένα μίσος.
Σε αντίθεση, δηλαδή, με ό,τι συμβαίνει στην Ανδαλουσία μεταξύ Σεβίλλης και Μπέτις ή στη Γαλικία ανάμεσα σε Θέλτα και Ντεπορτίβο Λα Κορούνια, ακόμα και στη Βαλένθια, όταν κοντράρεται η ομώνυμη ομάδα με τη γειτόνισσα Λεβάντε (δεν βάζουμε καν στην κουβέντα Βαρκελώνη και Μαδρίτη), το ντέρμπι των Βάσκων είναι κάτι άλλο. Διαφορετικό.
Είναι δύο ομάδες υπερήφανες για τις ξεχωριστές παραδόσεις τους και τη βασκική ταυτότητά τους. Ανάμεσα στους παίκτες και τους οπαδούς των Ρεάλ Σοσιεδάδ και Αθλέτικ Μπιλμπάο αναπτύχθηκε γρήγορα και διατηρείται για πάνω από 100 χρόνια ένας αμοιβαίος σεβασμός, που όμοιός του δεν υπάρχει στο ποδόσφαιρο πουθενά όταν μιλάμε για ντέρμπι.
Το ντέρμπι του 1976
Κανένα παιχνίδι δεν εξηγεί καλύτερα αυτόν τον αμοιβαίο σεβασμό από το ντέρμπι του 1976 στο ''Atotxa'' της Σοσιεδάδ -στην τρίτη συνάντησή τους μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο. Οι αρχηγοί των δύο ομάδων βγήκαν στο γήπεδο κρατώντας την απαγορευμένη σημαία της Χώρας των Βάσκων, την Ikurrina, με τον λευκό σταυρό τοποθετημένο πάνω σε έναν πράσινο σταυρό του Αγίου Ανδρέα, σε κόκκινο φόντο. Η σημαία έφτασε ως τη σέντρα, με τους Βάσκους οπαδούς και των δύο αντιπάλων, ανακατεμένους στην εξέδρα, να αποθεώνουν τους αρχηγούς τους.
Επικεφαλής της ενέργειας ήταν ο σχετικά άγνωστος παίκτης της Σοσιεδάδ, Josean de la Hoz Uranga, o οποίος δεν ήταν καν στην αποστολή εκείνη την ημέρα. Ωστόσο, το «ντέρμπι της Ikurrina», όπως χαρακτηρίστηκε εκείνο το παιχνίδι του 1976, υπήρξε καταλυτικό για την εκ νέου νομιμοποίηση της βασκικής σημαίας μόλις έναν χρόνο αργότερα, το 1977.
Ακόμη και ο ζωντανός θρύλος της Αθλέτικ Μπιλμπάο, ο τερματοφύλακας Jose Angel Iribar, ο ''El Chopo'', ο οποίος έπρεπε να μαζέψει την μπάλα από τα δίχτυα του πέντε φορές (ήττα 5-0), όταν ρωτήθηκε αργότερα ποιο ήταν το αγαπημένο παιχνίδι της καριέρας του, είπε αυτό, λόγω της χειρονομίας με τη σημαία πριν την έναρξη!
Η χρυσή εποχή
Η περίοδος εκείνη, πάντως και κυρίως το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1980, ήταν μια χρυσή εποχή τόσο για τη Ρεάλ όσο και για την Αθλέτικ.
Μετά την τέταρτη και τη δεύτερη θέση στη La Liga το 1979 και το 1980 αντίστοιχα, η Σοσιεδάδ κατέκτησε, τελικά, το πρώτο της πρωτάθλημα το 1981, με τον Χεσούς Μαρία Θαμόρα να σκοράρει στο τελευταίο λεπτό του τελευταίου αγώνα της σεζόν στο Χιχόν απέναντι στη Σπόρτινγκ και να στέλνει τον τίτλο στο Σαν Σεμπαστιάν με δραματικό τρόπο, μετά την ισοβαθμία στην κορυφή με τη Ρεάλ της Μαδρίτης.
Την επόμενη χρονιά, νέο θρίλερ, δεύτερος σερί τίτλος. Αυτήν τη φορά η Σοσιεδάδ νίκησε 2-1 την Αθλέτικ την τελευταία αγωνιστική και τερμάτισε πρώτη, δύο βαθμούς πάνω από την Μπαρτσελόνα. Για να πάρει τη σκυτάλη η συντοπίτισσα...
Η Αθλέτικ κατέκτησε τα δύο επόμενα πρωταθλήματα, το 1983 και το 1984, με τις δύο ομάδες να αλλάζουν ρόλους, αφού το δεύτερο πρωτάθλημα για τα «λιοντάρια» ήρθε μετά τη νίκη τους με σκορ 2-1 επί της Σοσιεδάδ στο φινάλε της La Liga, με αποτέλεσμα να ξεπεράσουν τη Ρεάλ Μαδρίτης στη μάχη του τίτλου.
Εκείνη την εποχή, όπως γίνεται αντιληπτό, το επίκεντρο του ισπανικού ποδοσφαίρου δεν ήταν η Βαρκελώνη και η Μαδρίτη, αλλά η Βασκονία, με τους δύο συλλόγους να κάνουν την Ikurrina να κυματίζει υπερήφανα, λίγα χρόνια, δε, μετά το τέλος της μαύρης περιόδου του Φράνκο. Μια περιοχή σαν τη βασκική, που γνώρισε διωγμούς όσο λίγες με τόση λύσσα από τον δικτάτορα της Ισπανίας, γιόρταζε τώρα νίκες και τίτλους εναντίον της Ρεάλ Μαδρίτης και αυτό ήταν κάτι το μοναδικό, αφού η «βασίλισσα» εκπροσωπούσε τον Φράνκο και το κεντρικό ισπανικό κράτος κατά τη διάρκεια της «βασιλείας» του, μεταξύ του 1939 και του 1975.
Και για αυτόν τον λόγο οι οπαδοί και των δύο βασκικών ομάδων, αλλά ειδικά η Αθλέτικ, «έχουν» τη Ρεάλ Μαδρίτης -και γενικά ό,τι έχει... Μαδρίτη για όνομα- για βασικό τους αντίπαλο. Άλλωστε, οι οπαδοί των ''Los Blancos'' και ο οργανισμός, γενικότερα, δεν είναι μυστικό ότι κυρίως προς τη δεξιά κλίνουν, σε αντίθεση με την ισχυρή υποστήριξη του ETA (βασκική αυτονομιστική οργάνωση για την αναγνώριση του βασκικού κράτους) και της αριστεράς στη βασκική περιφέρεια.
Χοσέμπα Ετσεμπερία
Βεβαίως δεν ήταν πάντα όλα ρόδινα και φιλικά μεταξύ Σοσιεδάδ και Αθλέτικ.
Οι εντάσεις, αν δεν γεννήθηκαν για πρώτη φορά τότε, αυξήθηκαν θεαματικά το 1995, όταν τα «λιοντάρια» έσπασαν την de facto συμφωνία του ζευγαριού να μην παίρνει ο ένας παίκτες του άλλου από τις ακαδημίες, αποκτώντας τον Χοσέμπα Ετσεμπερία για 3 εκατομμύρια λίρες!
JOSEBA ETXEBERRIA : Winger who spent 15 years @AthleticClub, scoring 104 goals in 514 games. 12 goals for Spain. pic.twitter.com/ojoHwBYZYI
— Athletic Club UK (@AthleticClubUK) March 20, 2015
Μια κίνηση, ωστόσο, που κατέληξε με τους δύο συλλόγους να κόβουν την καλημέρα! Για δύο χρόνια διέκοψαν παντελώς τις επίσημες σχέσεις τους.
Το βιβλίο της ιστορίας του ποδοσφαίρου, όμως, έγραψε πως ο Ετσεμπερία καθιερώθηκε στην Αθλέτικ και θεωρείται ένας από τους πιο εμβληματικούς παίκτες που φόρεσαν την «ερυθρόμαυρη» φανέλα της.
Όλοι μαζί στο γήπεδο
Παρά το «χτύπημα» και τη δυσαρέσκεια-ζήλεια μεταξύ των οπαδών της Σοσιεδάδ για την υπεροχή εντός και εκτός γηπέδου της Αθλέτικ, τα 111 χρόνια της «κόντρας» ανάμεσα στα δύο καμάρια των Βάσκων αντικατοπτρίζουν όλα τα καλά του αθλήματος.
Η αίσθηση της κοινότητας και της ενότητας υπερισχύει της όποιας αντιπαλότητας, με τους οπαδούς, όλοι μαζί, να συναντιούνται παραδοσιακά πριν από κάθε αγώνα, κάνοντας παρέλαση από το κέντρο της πόλης ως το γήπεδο. Οι φωτογραφίες παρακάτω ενόψει του μεγάλου αγώνα τα λένε όλα.
Οι διαγωνισμοί τραγουδιού και ποίησης, εξάλλου, μεταξύ των δύο ομάδων στο ύφος της παραδοσιακής Bertsolaritza τονίζουν την ήρεμη φύση του ντέρμπι και γιατί έχει χαρακτηριστεί ως «φιλικός ανταγωνισμός».
Και για αυτό ο μεταξύ τους τελικός στο Κύπελλο είναι ο ορισμός του «ας κερδίσει ο καλύτερος». Με όλη την ειλικρίνεια που θα έπρεπε να έχει η φράση.
Ακολουθήστε τον bwinΣΠΟΡ FM 94.6 στο Google News για να μαθαίνετε πρώτοι τα τελευταία νέα από την Ελλάδα και τον κόσμο.
