Η κρίση στη Μέση Ανατολή και οι οργανώσεις (Sportday / Χρ.Χαραλαμπόπουλος)

H ειδησεογραφική κάλυψη της κρίσης στη Μ. Ανατολή, ιδίως από την τηλεόραση, είναι μια κάλυψη που τις περισσότερες φορές μου δίνει την εντύπωση ότι απευθύνεται σε γνώστες. Γίνεται κατ’ επανάληψη αναφορά στις διάφορες οργανώσεις που εμπλέκονται ή και πρωταγωνιστούν στην κρίση, χωρίς ο τηλεθεατής να μαθαίνει ποτέ τι ακριβώς είναι όλες αυτές οι Χαμάς, Χεζμπολάχ, Τζιχάντ και πάει λέγοντας. Ισως είναι χρήσιμο, λοιπόν, να εξηγήσουμε το ποιόν και την ιστορία της κάθε οργάνωσης για να γίνει περισσότερο κατανοητός ο ρόλος τους στην κρίση.

Η Χαμάς

Είναι η μεγαλύτερη ένοπλη ισλαμική παλαιστινιακή οργάνωση, η οποία ιδρύθηκε πριν από 19 χρόνια, κατά τη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα. Ο βραχυπρόθεσμος στόχος τής οργάνωσης ήταν να εξαναγκάσει τα ισραηλινά στρατεύματα να αποχωρήσουν από τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, με κύμα επιθέσεων εναντίον του ισραηλινού στρατού, των εποίκων ακόμη και εναντίον αμάχων Iσραηλινών πολιτών. Ο μακροπρόθεσμος στόχος της οργάνωσης, ο αριθμός των μελών της οποίας παραμένει άγνωστος, είναι η ίδρυση ισλαμικού κράτους στην Παλαιστίνη. Η οργάνωση έχει ένα πολιτικό και ένα στρατιωτικό σκέλος. Το πολιτικό της σκέλος υλοποιεί και διαχειρίζεται ένα ευρύ πεδίο κοινωνικών προγραμμάτων, όπως η ανέγερση σχολείων, νοσοκομείων και θρησκευτικών ιδρυμάτων, εκμεταλλευόμενη με αυτόν τον τρόπο τις αδυναμίες παρέμβασης της Ανεξάρτητης Παλαιστινιακής Αρχής στο συγκεκριμένο πεδίο, ενώ το στρατιωτικό σκέλος είναι υπεύθυνο για τις επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ. Τον Δεκέμβριο του 2002 περισσότερα από 40 χιλιάδες άτομα συγκεντρώθηκαν στη Γάζα για να γιορτάσουν τη συμπλήρωση μιας 15ετίας από την ίδρυση της οργάνωσης, όπου και άκουσαν τον τυφλό και παράλυτο –τότε– ηγέτη της οργάνωσης Σεΐχη Αχμάντ Γιασίν να προβλέπει την καταστροφή του Ισραήλ, έως το 2025. (Πάντως, σύμφωνα με μια έρευνα του Ινστιτούτου Σχεδιασμού Εβραϊκής Πολιτικής, το 2015 θα υπάρχουν περισσότεροι Αραβες από ό,τι Εβραίοι, ανάμεσα στον Ιορδάνη και τη Μεσόγειο, επειδή οι Αραβες γεννούν 3,5 φορές περισσότερα παιδιά απ’ ό,τι οι Εβραίοι.) Η Χαμάς ήταν ο κύριος αντίπαλος των συμφωνιών του Οσλο και της ειρηνευτικής διαδικασίας που καθοδηγούσαν οι Αμερικανοί. Η διεύρυνση της απήχησής της ανάμεσα στους Παλαιστινίους επιβεβαιώθηκε στις τελευταίες εκλογές, όταν η Χαμάς θριάμβευσε.

Η Φατάχ

Η Φατάχ ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '50 από τον Αραφάτ και μια χούφτα στενούς του συνεργάτες. Στόχος της οργάνωσης ήταν να συσπειρώσει τους Παλαιστίνιους της διασποράς και να διεξαγάγει αντάρτικες επιθέσεις εναντίον του νεοϊδρυθέντος –τότε– ισραηλινού κράτους. Η οργάνωση ήρθε στο φως το 1965 και κάτω από την καθοδήγηση του Αραφάτ εξελίχθηκε στην ισχυρότερη και καλύτερα οργανωμένη παλαιστινιακή οργάνωση. Μετά το τέλος του πολέμου του 1967 και την ήττα των Αράβων από το Ισραήλ, ο Αραφάτ εκμεταλλεύθηκε το «κενό εξουσίας» στον αραβικό κόσμο και ανακήρυξε την αυτοδιάθεση ως κεντρικό σημείο του αγώνα των Παλαιστινίων κατά του Ισραήλ. Εκείνη την περίοδο κατάφερε να συγκεντρώσει τεράστια ποσά από τον αραβικό κόσμο για τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων της Φατάχ. Οι περισσότεροι Αραβες ηγέτες συμμερίζονταν και υποστήριζαν τον εθνικιστικό χαρακτήρα της Φατάχ, επειδή δεν επιθυμούσαν τη διάχυση των αριστερόστροφων απόψεων της Φατάχ στους πληθυσμούς των χωρών τους. Το 1969, όταν ο Αραφάτ εξελέγη πρόεδρος της εκτελεστικής επιτροπής της PLO, η Φατάχ πραγματοποίησε 2.432 επιθέσεις κατά ισραηλινών στόχων. Το 1970, όταν οι Παλαιστίνιοι κομάντος του «Μαύρου Σεπτέμβρη» εκδιώχθηκαν από την Ιορδανία, η βάση της Φατάχ υπό την καθοδήγηση του Αραφάτ μετακόμισε στον Νότιο Λίβανο, από όπου θα «δραπετεύσει» στην Τυνησία το 1982, ύστερα από τη στρατιωτική εισβολή του Ισραήλ στον Ν. Λίβανο. Παρόλο που η ηγεσία και τα σπουδαιότερα στελέχη της Φατάχ βρίσκονταν στην Τυνησία, τα «γεράκια της Φατάχ», οι πιο φανατικοί μαχητές της οργάνωσης και απόλυτα πιστοί στον Αραφάτ, ήταν οι πρωτεργάτες της πρώτης Ιντιφάντα, που ξέσπασε το 1987. Οι συμφωνίες του Οσλο έδωσαν τη δυνατότητα σε πολλά στελέχη της παλαιάς φρουράς της Φατάχ να επιστρέψουν στην Παλαιστίνη για να στελεχώσουν τη νεοσύστατη ανεξάρτητη παλαιστινιακή αρχή. Τα «γεράκια της Φατάχ» διαλύθηκαν το 1995, όταν η ηγεσία της Φατάχ δημιούργησε τη δική της «αστυνομία», την Τανζίμ, για να λειτουργήσει ως «σωματοφυλακή» του Αραφάτ και ως αντίβαρο στις ένοπλες ισλαμικές οργανώσεις Χαμάς και Τζιχάντ. Η Φατάχ, που από πολλούς Παλαιστίνιους θεωρείται διεφθαρμένη, μετά τον θάνατο του Αραφάτ έχασε μεγάλο μέρος από τη δύναμή της και στις τελευταίες παλαιστινιακές εκλογές ηττήθηκε από τη Χαμάς.

Η Τζιχάντ

Η ένοπλη ισλαμική οργάνωση Τζιχάντ, κάτω από τη στέγη της οποίας βρήκαν καταφύγιο πολλές μικρές ανεξάρτητες ισλαμικές φράξιες, ιδρύθηκε στο τέλος της δεκαετίας του '70 στην Αίγυπτο από τρεις Παλαιστίνιους φοιτητές, τον Φατί Σικάκι, τον Αμπντούλ Αζίζ Οντέ και τον Μπασίρ Μουσά. Παρά το γεγονός ότι οι ιδρυτές της οργάνωσης ήταν σουνίτες, εμπνέονταν από την ισλαμική επανάσταση του σιίτικου ιρανικού κλήρου. Οι 3 ιδρυτές της οργάνωσης έφθασαν στη Λωρίδα της Γάζας στις αρχές της δεκαετίας του '80 –όταν εκδιώχθηκαν από την Αίγυπτο, μετά τη δολοφονία του Αιγυπτίου προέδρου Ανουάρ Σαντάτ από μια ομάδα ισλαμιστών στρατιωτικών– και άρχισαν να στρατολογούν τα μέλη τους. Η πρώτη τους ενέργεια ήταν η δολοφονία ενός διοικητή του ισραηλινού στρατού στη Γάζα το 1987, λίγους μήνες πριν από το ξέσπασμα της πρώτης Ιντιφάντα. Την επόμενη χρονιά, ο Οντέ και ο Σικάκι εξορίστηκαν στον Νότιο Λίβανο από τις ισραηλινές αρχές, αλλά αυτό δεν εμπόδισε καθόλου την Τζιχάντ να πραγματοποιήσει σειρά βομβιστικών και άλλων επιθέσεων εναντίον πολιτών και ισραηλινών στρατιωτικών. Στα πρώτα χρόνια της δράσης της η Τζιχάντ συνεργάστηκε με τη Φατάχ, αλλά διαφώνησε με τη θέση του Αραφάτ στο τέλος της δεκαετίας του '80, ο οποίος αποκήρυξε τον ένοπλο αγώνα κατά του Ισραήλ. Η Τζιχάντ, συνεργαζόμενη με τη Χαμάς, έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να τινάξει στον αέρα τις ειρηνευτικές συνομιλίες ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους, που προέβλεπαν οι συμφωνίες του Οσλο, εξαπολύοντας μια σειρά φονικών επιθέσεων με θύματα Ισραηλινούς αμάχους σε όλη τη διάρκεια του 1996. Ενα χρόνο πριν, στη Μάλτα, είχε δολοφονηθεί από αγνώστους ένας εκ των ιδρυτών της οργάνωσης, ο Φατί Σικάκι. Τα μέλη της οργάνωσης θεωρούν ότι ο Σικάκι δολοφονήθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ.

Η Χεζμπολάχ

Είναι μια πολιτικοστρατιωτική, ισχυρή οργάνωση των μουσουλμάνων σιιτών του Λιβάνου. Το όνομά της σημαίνει «κόμμα του Θεού» και ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '80. Ο βασικός της στόχος ήταν να επιτύχει την αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τον Λίβανο και δευτερεύων η ίδρυση ισλαμικού κράτους στον Λίβανο. Η αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τον Λίβανο πραγματοποιήθηκε το 2000. Από τότε το κύρος και η απήχηση της Χεζμπολάχ ανέβηκαν πάρα πολύ στους Λιβανέζους. Αποτέλεσμα ήταν να ενισχυθεί η πολιτική της παρουσία, καθώς έχει ήδη 23 έδρες από τις 128 του λιβανέζικου κοινοβουλίου, ενώ μετέχει με δύο μέλη στην κυβέρνηση. Εχει πολύ στενούς δεσμούς με το Ιράν και βρίσκεται στο πλευρό της Χαμάς. Από το 2004 υπάρχει ψήφισμα του ΟΗΕ που απαιτεί τον αφοπλισμό του στρατιωτικού της σκέλους.