Οι «δεκάρικοι» για τη νέα τεχνολογία και οι εντυπώσεις (Sportday / Χρίστος Χαραλαμπόπουλος)

Δεν υπήρχε κανάλι προχθές που να μην έπαιξε το θέμα με την παρουσία και την ομιλία του πρωθυπουργού στο πρώτο παγκόσμιο φόρουμ για τη διακυβέρνηση του Διαδικτύου. Ο πρωθυπουργός, που δεν έχει ιδιαίτερες σχέσεις με την τεχνολογία (όπως για παράδειγμα η καγκελάριος της Γερμανίας, Ανγκελα Μέρκελ, που έχει δικό της blog, το οποίο γράφει μόνη της!), εκφώνησε μια ομιλία την οποία είχε γράψει κάποιος τεχνοκράτης, με κάποιες γενικές και κοινότοπες αναφορές στο Διαδίκτυο και τις αλλαγές που έχει επιφέρει στην καθημερινή ζωή μας. Στην ομιλία του θα περίμενα ο πρωθυπουργός να αναφερθεί στην αναγκαιότητα της δημιουργίας ενός Habeas data, του ψηφιακού αντιστοίχου ενός Habeas Corpus, ύστερα μάλιστα από το πρόσφατο περιστατικό με τη σύλληψη ενός Έλληνα bloger, του Αντώνη Τσιπρόπουλου, που οδηγήθηκε στο αυτόφωρο με χειροπέδες, ενώ οι αστυνομικοί κατάσχεσαν και τον σκληρό δίσκο του υπολογιστή του.

Ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας –τι να ξέρει ένας δικαστής από blogs, rss Feed και μηχανές αναζήτησης;– και η προσαρμογή της στα νέα δεδομένα είναι απαραίτητα και επείγοντα. Ολη η ομιλία του πρωθυπουργού ήταν μια παράσταση υποκρισίας, ειδικά όταν αναφερόταν στην επίδραση του Διαδικτύου στην κοινωνία της γνώσης. Και επειδή το τελευταίο διάστημα κατά κόρον ακούσαμε για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της κυβέρνησης για την Παιδεία, και ιδιαίτερα για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αναρωτιέμαι: τόσα χρήματα υπάρχουν για κοινοτικά προγράμματα που δεν καταφέρνουμε να απορροφήσουμε. Δεν θα μπορούσαν όλα τα ΑΕΪ και τα ΤΕΪ της χώρας να είχαν ήδη ψηφιακές βιβλιοθήκες; Τη στιγμή, μάλιστα, που θεωρείται ότι επειδή η θέση αποθήκευσης της πληροφορίας είναι στρατηγικής σημασίας για την κοινωνία, την οικονομία και το μέλλον, έχει μεγάλη σημασία οι πληροφορίες να είναι καταχωρισμένες σε ψηφιακή μορφή, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ευκολία στην πρόσβαση και τη διανομή τους.

Το λογισμικό των ψηφιακών βιβλιοθηκών παίζει επίσης ζωτικής σημασίας ρόλο στην οργάνωση αυτών των πηγών. Σε πολλές χώρες έχουν αναπτυχθεί στρατηγικές πολιτικές για την υποστήριξη της πληροφορίας. Μέρος αυτών των πολιτικών είναι και οι ψηφιακές βιβλιοθήκες. Η αρχή της δημιουργίας ψηφιακών βιβλιοθηκών εντοπίζεται στον χώρο των παραδοσιακών βιβλιοθηκών. Οι τελευταίες, ακολουθώντας τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, άρχισαν να εκσυγχρονίζονται ολοένα και περισσότερο. Οι πληροφορίες αποθηκεύονται πλέον σε CD-ROM, δημιουργούνται ηλεκτρονικοί κατάλογοι χρηστών, ενώ αρχίζει η κατασκευή ηλεκτρονικών ευρετηρίων και βάσεων δεδομένων. Με την εμφάνιση προγραμμάτων επεξεργασίας και διάδοσης ψηφιακής εικόνας, ήχου και βίντεο, κάθε μορφή πληροφορίας μπορεί πλέον να αποθηκευτεί ηλεκτρονικά. Η μεγάλη επανάσταση στον χώρο αφορά τις ψηφιακές βιβλιοθήκες, που βασίζονται σε προγράμματα που δημιουργήθηκαν με λογισμικό ανοικτού κώδικα.

Η ευκολία στην εξεύρεση ιδεών, λογισμικού και κώδικα που προσφέρει το Διαδίκτυο οδήγησε τους υπεύθυνους ανάπτυξης προγραμμάτων στο συμπέρασμα ότι η δημιουργία εμπορικού λογισμικού δεν είναι τελικά και τόσο αποδοτική εργασία. Ενας σημαντικός λόγος είναι ότι πιθανότατα πολλοί από τους ενδιαφερομένους δεν θα θέλουν να μπουν στη διαδικασία πώλησης, αγοράς και υποστήριξης του λογισμικού. Ενας άλλος λόγος είναι ότι όσο περισσότεροι άνθρωποι εμπλέκονται στην ανάπτυξη ενός συστήματος τόσο γρηγορότερη είναι η αναβάθμισή του. Με ποιον τρόπο, όμως, μπορεί το ανοικτό λογισμικό να φανεί χρήσιμο στην ανάπτυξη και τη λειτουργία μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης; Η απάντηση είναι ότι τα χαρακτηριστικά και οι δυνατότητες που προσφέρει το ανοικτό λογισμικό δεν υπάρχουν στα εμπορικά συστήματα, ενώ ικανοποιούν πληρέστερα τις ανάγκες και τις λειτουργίες μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης. Οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι ψηφιακές βιβλιοθήκες ανοικτού λογισμικού είναι προτιμότερες από τα περισσότερα ιδιωτικά προγράμματα είναι οι εξής:

Α): Τα συστήματα ανοικτού λογισμικού έχουν ελάχιστο ή καθόλου χρηματικό κόστος. Τα προγράμματα αυτά είναι συνήθως ανέξοδα, είτε πρόκειται να χρησιμοποιηθούν από έναν είτε από χιλιάδες χρήστες. Επίσης, μειώνεται σημαντικά και το κόστος κατασκευής τους, μια και οι υπεύθυνοι ανάπτυξης των συστημάτων έχουν πρόσβαση στις βιβλιοθήκες λογισμικού που θα χρειαστούν με μηδενικό κόστος.

Β): Η υποστήριξη ενός συστήματος ανοικτού λογισμικού μπορεί να γίνει και εκ των έσω. Η υποστήριξη των προϊόντων ανοικτού λογισμικού δεν ανήκει αποκλειστικά σε έναν και μόνο οργανισμό. Οποιοσδήποτε γνώστης του αντικειμένου μπορεί να δουλέψει για την ανάπτυξη ενός τέτοιου συστήματος. Εχοντας αυτή την ευελιξία, οποιαδήποτε βιβλιοθήκη με προσωπικό ικανό να κατανοήσει τον πηγαίο κώδικα μπορεί να ανακαλύψει ότι είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τους δικούς της ανθρώπους προκειμένου να προσαρμόσει το σύστημα στο περιβάλλον της, μια και τα μέλη της γνωρίζουν σαφώς καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον τον οργανισμό και τις ανάγκες του.

Γ): Μια ψηφιακή βιβλιοθήκη ανοικτού λογισμικού μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες διαφορετικών ομάδων χρηστών.

Στα συστήματα ανοικτού λογισμικού η ευθύνη για την ικανοποίηση των αναγκών των χρηστών μπορεί να μοιραστεί στο σύνολο της κοινότητας των βιβλιοθηκών. Ενα εμπορικό σύστημα, για παράδειγμα, δεν μπορεί να υποστηρίζει τόσο παραθυρική όσο και μη παραθυρική διεπαφή χρήστη. Οι υπεύθυνοι ανάπτυξης ενός προγράμματος ανοικτού λογισμικού, όμως, μπορούν να συνεργαστούν και με άλλες ομάδες ανάπτυξης, ούτως ώστε να δημιουργηθούν εναλλακτικά περιβάλλοντα διεπαφής. Τα περιβάλλοντα αυτά διατίθενται στη συνέχεια ελεύθερα στο Διαδίκτυο, προκειμένου να ενσωματωθούν και σε άλλα συστήματα ανοικτού λογισμικού. Με αυτόν τον τρόπο τα προγράμματα αναπτύσσονται πολύ ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά από ποτέ.

Σκέφτομαι, λοιπόν, τι καλά που θα ήταν αν ο πρωθυπουργός πήγαινε στο διεθνές φόρουμ, ξεφώνιζε τον «δεκάρικο» για τον επαναστατικό χαρακτήρα του Διαδικτύου –για να έχουν οι τηλεοράσεις κάτι για να πορεύονται– και την επομένη ανακοίνωνε τη δέσμευση «Χ« ποσού κοινοτικών κονδυλίων –που θα πάνε χαμένα αν δεν τα διεκδικήσουμε– για τη δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών. Όμως για να γινόταν αυτό θα έπρεπε αυτή η κυβέρνηση και τα μέλη της να είχαν λίγο περισσότερο στενές σχέσεις με την τεχνολογία και να ενδιαφέρονταν πραγματικά για την Παιδεία. Εκτός από τον Αλογοσκούφη, που έχει στενή σχέση με τις νέες τεχνολογίες, όλοι οι άλλοι είναι ψηφιακά αναλφάβητοι.