Οι ήρωες περπατούν στα σκοτεινά (Sportday / Χρίστος Χαραλαμπόπουλος)

Έγραφε την Πέμπτη ο Χρήστος Σωτηρακόπουλος για την πολύ μεγάλη ομάδα της Ουγγαρίας τη δεκαετία του '50 και για την επίδρασή της σε όλη την Ευρώπη και ιδιαίτερα την Ελλάδα. Βλέπετε, πολλοί από εκείνους που πρωταγωνίστησαν σ' εκείνο το ποδοσφαιρικό θαύμα πέρασαν από εδώ ή παραλίγο να αγωνίζονταν σε ελληνική ομάδα. Με αφορμή εκείνη την απίστευτη ποδοσφαιρική παράσταση της Ουγγαρίας στο «Γουέμπλεϊ», τον Νοέμβριο του '53, θυμήθηκα μία άλλη, παράλληλη ιστορία, η οποία δείχνει ότι πάρα πολλές φορές στην ιστορία οι πραγματικές διαστάσεις ενός γεγονότος παραμένουν στη σκιά.

Το πέρασμα των χρόνων, όμως, ρίχνει φως στις παραμέτρους εκείνες που ακόμα και οι πρωταγωνιστές θα ήθελαν να ξεχάσουν. Ο ουγγρικός θρίαμβος στο «Γουέμπλεϊ» τον Νοέμβριο του 1953, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, είχε αγγλικές βάσεις. Στην κερκίδα, ανάμεσα στους θεατές εκείνου του παιχνιδιού, υπήρχε ένας 71χρονος ασπρομάλλης προπονητής, περιτριγυρισμένος από μια χούφτα καλογυμνασμένους πιτσιρικάδες. Το όνομά του ήταν Τζίμι Χόγκαν και οι πιτσιρικάδες ήταν η εφηβική ομάδα της Αστον Βίλα, την οποία τότε προπονούσε. Κανείς προφήτης δεν αναγνωρίζεται γι' αυτή την ιδιότητά του στη χώρα του. Ο Χόγκαν είναι το κλασικό παράδειγμα. Οταν τελείωσε το παιχνίδι που αποτέλεσε τον θρίαμβο των Ούγγρων και πλήγωσε βαθύτατα τους υπερόπτες Εγγλέζους, ο πρόεδρος της ουγγρικής ομοσπονδίας ποδοσφαίρου, ο Σάντορ Μπαρκς, δήλωσε: «Ο Τζίμι Χόγκαν μας έμαθε όλα όσα γνωρίζουμε για το ποδόσφαιρο».

Οι υπεύθυνοι της αγγλικής ομοσπονδίας ποδοσφαίρου δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν στα λόγια αυτά του Μπαρκς. Από τη μία, είδαν τους Ούγγρους με τον Πούσκας να ταπεινώνουν την εθνική τους και, από την άλλη, μάθαιναν ότι υπεύθυνος γι' αυτή την ποδοσφαιρική επανάσταση ήταν ένας Αγγλος. Ο Μπίλι Ράιτ, αρχηγός της εθνικής Αγγλίας, αρκετά χρόνια αργότερα θα ομολογήσει δημοσίως ότι πάρα πολλοί ήταν έτοιμοι να κολλήσουν τη ρετσινιά του προδότη στον Τζίμι Χόγκαν. Στην πραγματικότητα, ο Χόγκαν ήταν ένας πατριώτης που θαύμαζε το αγγλικό ποδόσφαιρο. Ομως καταλάβαινε ότι ήταν ένα ποδόσφαιρο στατικό. Εκείνο το απόγευμα του Νοεμβρίου στο «Γουέμπλεϊ» μόνο ο Χόγκαν κατάλαβε ότι η σύγκρουση των δύο ομάδων στο γήπεδο ήταν μια σύγκρουση ανάμεσα στον ατομισμό που αντιπροσώπευαν οι Εγγλέζοι και στην ομαδικότητα που αντιπροσώπευαν οι Ούγγροι.

Ο Χόγκαν για χρόνια δούλεψε μακριά από το νησί με μια ποδοσφαιρική αυθεντία. Τον Αυστριακό Ούγκο Μάισλ, τον δημιουργό της θρυλικής Βούντερτιμ, της μεγάλης ομάδας της εθνικής Αυστρίας στη δεκαετία του '30. Και δούλεψε την ποδοσφαιρική τακτική με άξονες το ταλέντο και την πειθαρχία. Αλλωστε, ο Χόγκαν ήταν ένας πιστός καθολικός και έδινε μεγάλη βάση στην πειθαρχία. Στη διάρκεια της προπονητικής του καριέρας, ποτέ δεν ζήτησε από κάποιον να κάνει κάτι που δεν θα μπορούσε ο ίδιος.

Ο πατέρας του ήθελε να τον κάνει ιερέα, αλλά τον κέρδισε το ποδόσφαιρο. Στη διάρκεια της μέτριας ποδοσφαιρικής του καριέρας, ο Χόγκαν αγωνίστηκε ως δεξιός χαφ στην Μπάρνλεϊ, την Μπόλτον, τη Φούλαμ και τη Σουίντον. Κατά τη διάρκεια μιας καλοκαιρινής τουρνέ με την Μπόλτον στην Ολλανδία, αποφάσισε να στραφεί στην προπονητική. Κατάλαβε πολύ γρήγορα ότι οι ποδοσφαιριστές στην ηπειρωτική Ευρώπη προσέγγιζαν τελείως διαφορετικά το ποδόσφαιρο απ' ό,τι οι συνάδελφοί τους στην Αγγλία. Στην Αγγλία, η φυσική κατάσταση δεν ήταν δουλειά του προπονητή, αλλά των ποδοσφαιριστών. Ο Χόγκαν κατανόησε ότι δουλεύοντας τη φυσική κατάσταση των ποδοσφαιριστών παράλληλα με τις ασκήσεις με την μπάλα, έδινε στην ομάδα τους αυτοματισμούς που χρειαζόταν. Στην ουσία, ο Χόγκαν δίδαξε πρώτος τα βασικά του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου πολλές γενεές πριν ο Γιόχαν Κρόιφ με την παρέα του παρουσιάσουν το δικό τους δημιούργημα στα ευρωπαϊκά γήπεδα.

Στη διάρκεια μιας περιπετειώδους προπονητικής καριέρας δίδαξε εκατοντάδες νεαρούς ποδοσφαιριστές στην Ολλανδία, την Αυστρία, την Ουγγαρία, τη Γαλλία, ακόμα και την Αφρική. Πολλοί από αυτούς έγιναν σπουδαίοι ποδοσφαιριστές ή προπονητές, όπως ο περίφημος προπονητής της εθνικής ομάδας της Δυτικής Γερμανίας Χέλμουτ Σεν. Ο Χόγκαν είχε ως παίκτη τον Σεν όταν είχε αναλάβει προπονητής της ομάδας της Δρέσδης.

Το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου τον βρήκε προπονητή στην Αυστρία. Ο Χόγκαν φυλακίστηκε από την πρώτη μέρα του πολέμου και παρέμεινε στη φυλακή περιορισμένος καθ' όλη τη διάρκειά του.
Εντούτοις, κάποια στιγμή του επετράπη να πάει στην Ουγγαρία και να δουλέψει ως προπονητής στην ομάδα της ΜΤΚ, που αποτέλεσε τη βάση της εθνικής Ουγγαρίας της δεκαετίας του '50. Μετά τον πόλεμο δούλεψε με τον Μάισλ στην εθνική Αυστρίας και όταν οι Αγγλοι νίκησαν τους Αυστριακούς 4-3 στο «Στάμφορντ Μπριτζ», το 1932, ο Χόγκαν είπε στους ανθρώπους της ομοσπονδίας ότι το αγγλικό ποδόσφαιρο θα ξεπεραστεί αν δεν προσαρμοστεί στα δεδομένα της νέας εποχής.

Ανάμεσα στους μαθητές του περιλαμβάνονται ο Τόμι Ντόχερτι και ο Ρον Ατκινσον. Μετά τη συντριβή του '53, πολλές αγγλικές εφημερίδες ζήτησαν από την ομοσπονδία να χρησιμοποιήσει τον Χόγκαν στην προσπάθεια αναμόρφωσης του αγγλικού ποδοσφαίρου.

Όμως θεωρήθηκε πολύ γέρος για κάτι τέτοιο. Ο Χόγκαν θα πεθάνει 21 χρόνια μετά τον εφιάλτη του «Γουέμπλεϊ», πικραμένος, αλλά και δικαιωμένος. Η ιστορία τού χρωστάει πολύ περισσότερα απ' όσα στον Αλφ Ράμσεϊ. Τον προπονητή που οδήγησε την Αγγλία στον μοναδικό της παγκόσμιο τίτλο, με βάση τη συνταγή του Χόγκαν.